Wymazane z map

Wojna w Syrii to przede wszystkim dramaty milionów ludzi, śmierć, przesiedlenia, ucieczki, wywózki. Ale to także zniszczenia, jakich ten kraj nie doświadczył nigdy w swojej historii.

– Na dzisiejszym spotkaniu chciałam państwu pokazać zdjęcia miejsc, których już nigdy w życiu nie odwiedzimy, gdyż zniknęły z powierzchni ziemi – mówiła Marzanna Skowrońska, elbląska podróżniczka, która Syrię odwiedziła tuż przed wybuchem tzw. arabskiej wiosny.

Swoją podróż po krajach Bliskiego Wschodu odbyła w 2008 roku. Na jej trasie znalazły się także Liban, Izrael i Jordania. – Co ciekawe, w tamtym czasie najspokojniejszym z tych krajów była właśnie Syria. Można wręcz powiedzieć, że było tam sielsko, anielsko – opowiadała.

Dla porównania wskazywała np. miasta libańskie, w których wciąż stacjonowało mnóstwo oddziałów ONZ, czy Izrael, gdzie żołnierz z karabinem na ulicy to również normalny widok. – Gdyby ktoś wówczas powiedział Syryjczykowi, że wkrótce wybuchnie w jego kraju wojna, pewnie popukałby się w czoło. Niestety tak się stało. Syria stała się miejscem walk kilku stron. Oddziały rządowe ścierały się najpierw z rebeliantami, następnie do walk weszło również tzw. Państwo Islamskie (ISIS), swoje interesy próbowali tam rozgrywać także światowi liderzy. Tak jest do dziś. Krew przelewa się w takich miejscach jak Aleppo, Homs czy Damaszek. Te miasta leżą dziś w gruzach, a wszystkie znalazły się na ówczesnej trasie podróży pani Marzanny.

– Aleppo słynęło z dwóch rzeczy: cytadeli i bazaru. Bazaru, na którym, jak chwalili się mieszkańcy, handel trwał nieprzerwanie od niemal 4000 lat – wspominała podróżniczka. – Dziś niestety nic z tego już nie ma. Handel został przerwany, wszystko jest zrównane z ziemią.

Innym przykładem jest miasto Homs, czyli miejsce wybuchu arabskiej wiosny. – Wszyscy, którzy odwiedzali to miasto, oglądali słynne starożytne koła młyńskie. Przetrwały one przynajmniej 1500 lat, lecz niestety ostatniego dżihadu nie przetrwały – zaznaczała ze smutkiem pani Marzanna.

Za tak wielkie zniszczenia odpowiadają nie tylko działania wojenne. Część zabudowań, zwłaszcza zabytkowych czy kulturalnych, jest niszczona celowo przez bojówki ISIS. – Tak było choćby w przypadku Palmyry, gdzie radykalni wahabici za cel postawili sobie, że z tych starożytnych ruin nie zostanie kamień na kamieniu.

– Czuję naprawdę głęboki smutek, kiedy oglądam te zdjęcia „przed” i „po” – mówiła pani Teresa, uczestniczka spotkania. – To jest niewyobrażalne, jak wiele zła tam się dokonało.

Panią Alinę poruszyły z kolei zdjęcia dzieci. – Na fotografiach pani Marzanny wszystkie są uśmiechnięte, radosne – zauważała. – Niestety na obrazach, które docierają do nas dziś z telewizji, dzieci mają zupełnie inne twarze.

– Żałuję, że nie zrobiłam więcej zdjęć, ale byłam przekonana, że będzie mi to dane zobaczyć jeszcze wiele razy. Niestety, myliłam się – wspominała M. Skowrońska.

Niektóre przeżycia są na szczęście wyjątkowo trwałe. – Tak choćby jest z miastem Malula. Tam dane było mi słyszeć język aramejski. Czyli język, którym posługiwał się Jezus Chrystus – dodawała. – Niezwykle piękna mowa. Tak samo piękna jest odprawiana w niej liturgia. Coś niepowtarzalnego.