Pasterska służba Kościołowi

Jak Prymas traktował księży patriotów?

Nie usuwał ich z parafii, ponieważ widział, że z reguły starają się dbać o wiernych. Kiedyś nawet żartobliwie napomknął: „Bardzo łatwo było rozpoznać, który proboszcz był księdzem patriotą. Patrioci w czasie wizytacji biskupa wywieszali obok flagi polskiej także papieską. Innym księżom nie było wolno, tylko patrioci mieli taki przywilej. Tak więc od razu mogłem się zorientować, czy na parafii rządzi UB, bo ksiądz jest wtedy bardziej papieski niż cała reszta".

Przypominam sobie też jednak sytuację, która pokazuje, jak kardynał Wyszyński potrafił zaznaczyć dystans do księży patriotów. To już były lata siedemdziesiąte. Ruch kapłanów lojalnych wobec komunistów słabł, ale ich delegacja otrzymała od władz zgodę na pielgrzymkę do Rzymu, na beatyfikację ojca Maksymiliana Kolbego. Pojechało około siedemdziesięciu duchownych. W Rzymie chcieli, aby przyjął ich również przebywający tam Prymas. On jednak odmówił. Po powrocie do Polski byłem świadkiem, jak w zakrystii katedry w Warszawie podszedł do jednego z nich i powiedział: „Jak biskupa nie ma w domu, to trzeba siedzieć na miejscu, a nie szwendać się".

Ale to było wydarzenie wyjątkowe. Prymas nie traktował księży patriotów źle, chociaż było oczywiste, co myślał o ich współpracy z komunistami. Reagował tylko w przypadkach skrajnych, skandalicznych. To były pojedyncze sprawy. Zresztą reżim dawał do zrozumienia, że w miejsce odwołanych patriotów władze nie zatwierdzą ich następców. Tymczasem przepisy były takie, że tylko zatwierdzony przez władze proboszcz mógł podejmować wiążące decyzje administracyjne dotyczące funkcjonowania parafii - począwszy od spraw tak prozaicznych jak zakup cegieł czy cementu, na które trzeba było mieć przydział.

Warto podkreślić, że kardynał Wyszyński okazywał szczególną życzliwość i zainteresowanie tym kapłanom, którzy budowali nowe świątynie. Rozumiał, że ci ludzie wykonują podwójną pracę: duszpasterską, a jednocześnie muszą walczyć o pozwolenia na budowę, użerają się z niechętnymi władzami, zdobywają materiały i pieniądze, nadzorują robotę, a czasem sami muszą się brać za murarkę. Przypominam sobie, jak jeden z takich budowniczych przyszedł na Miodową. Była już dziesiąta wieczorem, a ksiądz poprosił o rozmowę z Kardynałem. Miał odwagę, bo wiedział, że do Prymasa można z każdą ważną sprawą przyjść i być wysłuchanym. Ksiądz mówi: „Proszę Księdza Prymasa, cegły przywieźli... Dwa wagony trzeba natychmiast rozładować, bo strasznie wysokie osiowe płaci się za przestój. Ludzi mam gotowych i samochody już są, tylko trzeba zapłacić za materiał i za osiowe". „A ile ci trzeba?" — spytał Prymas. Ksiądz wymienił kwotę. Prymas dał mu od ręki całą sumę. Na koniec, żeby ksiądz nadal mógł liczyć na wsparcie z budżetu archidiecezji, żartobliwie dodał: „Tylko nie mów w kurii, żeś już dostał".

Jeszcze inna historia, było to na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej: ksiądz budował kościół. Gdy brakło pieniędzy, pomyślał tak: zaproszę Prymasa na odpust, ludzie się zejdą i zostawią trochę grosza... Przyszedł do Prymasa i powiedział prosto z mostu, o co chodzi. Kardynał przyjechał na odpust, nawet z pewnym wyprzedzeniem. A tu nagle zerwała się burza. Deszcz lał jak z cebra, a proboszcz nie mógł opanować zdenerwowania, że nic z jego planów nie wyjdzie. Prymas obserwował księdza, aż wreszcie zapytał: „Ile się spodziewałeś zebrać?". Proboszcz wymienił sumę. Prymas bez słowa wyjął pieniądze i wręczył księdzu. Stan emocjonalny proboszcza wyraźnie się poprawił... Na dodatek po półgodzinie burza minęła, niebo się rozpogodziło, wyszło słońce i ludzie tłumnie przyszli na odpust. Proboszcz miał rozterkę, czy w takim razie zwrócić ofiarowaną sumę. Prymas się uśmiechnął: „Niech już tak zostanie..."