Kościół to nie skansen czy muzeum

Prymas Polski abp Wojciech Polak w obecności licznie zgromadzonych wiernych poświęcił 11 paździer-nika 2023 r nowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, pędzla Beaty Stankiewicz dla XVII-wiecznego kościoła św. Wawrzyńca w Parlinie k. Inowrocławia. Obraz uznanej krakowskiej malarki odznacza się współczesną estetyką, został namalowany specjalnie do neobarokowego ołtarza głównego na zamówienie proboszcza ks. Mirosława Kaczmarka, w ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa”.

„Obraz Madonny z Dzieciątkiem umieszczony dziś w tutejszym ołtarzu wyraża nie tylko zmysł wiary ale i – jak wskazywał kardynał Joseph Ratzinger – ujawnia nowe człowieczeństwo wiary. Papież Ratzinger przypominał, że wśród podstawowych zasad sztuki związanej z liturgią jest ta, która mówi, że obrazy, które przedstawiają wspólną historię Boga i ludzi, nie tylko ukazują wydarzenia z przeszłości, ale wyrażają tym samym wymiar teraźniejszości; są w ścisły sposób związane z liturgicznym działaniem. Nie są i nie będą obiektem z przeszłości, bo kościół nie jest przecież żadnym skansenem czy muzeum. Są i będą żywą przestrzenią wiary i spotkania” – powiedział abp Wojciech Polak, Prymas Polski.     

„To, że zaczynamy właśnie w niewielkim Parlinie cieszy mnie nie tylko ze względu na niezwykłą urodę tutejszego kościoła, nadzwyczajną życzliwość proboszcza i parafian, ale i dlatego, że odtąd nikt już nie będzie mógł powiedzieć, że na podobne przedsięwzięcie «nasza parafia jest za mała» albo, że «u nas to niemożliwe». «Malowanie katolicyzmu od nowa» nie jest i nie chce być projektem elitarnym, uniwersyteckim, wyłącznie wielkomiejskim – podkreślił Dariusz Karłowicz, pomysłodawca projektu i prezes Fundacji Świętego Mikołaja. Celem projektu „Namalować katolicyzm od nowa” organizowanego przez Fundację Świętego Mikołaja, Teologię Polityczną oraz Instytut Kultury św. Jana Pawła II z Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu w Rzymie (Angelicum) jest ożywienie sztuki sakralnej przez po-wrót do Kościoła współczesnych obrazów wysokiej klasy artystycznej oraz odnowienie mecenatu takiej sztuki.

Beata Stankiewicz o swoim obrazie, który właśnie zawisł w ołtarzu głównym drewnianego kościoła w Parlinie, mówi, że namalowany jest współczesnym pędzlem, dość prosto i minimalistycznie.

„Matka Boża trzyma na swoich kolanach ok. 2-letniego Jezusa. Jest zwrócona w stronę Dzieciątka, które z kolei patrzy na wiernych” – zwraca uwagę autorka obrazu. Stonowane kolory dzieła współgrają z intensywną barwą ścian kościoła oraz bogato złoconym ołtarzem: „Mój obraz miał nieco uspokoić to wnętrze. Dlatego starałam się go jak najprościej namalować używając delikatnych, wręcz pastelowych kolorów. Szata Matki Boskiej jest blado-błękitna, a wokół niej jej suknia jest w zasadzie biała. Jedynym akcentem kolorystycznym – oprócz koloru ciała Jezusa i Marii – są czerwone korale” – tłumaczy Beata Stankiewicz. „Dopiero podczas czwartego przemalowania, odważyłam się dodać na twarzy Matki Bożej piegi” – zdradza artystka. Oczy Dzieciątka Jezus są bursztynowe, dokładnie takie jak oczy Jezusa Miłosiernego z pierwszego sakralnego obrazu Beaty Stankiewicz, stworzonego w ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa”.

Jak zauważa artystka, łączenie stylów z różnych epok w przestrzeni sakralnej, choć zdarzało się już wie-le razy w historii sztuki, stanowi dla malarza wyjątkowe wyzwanie: „Mamy w pamięci przepiękne freski w krakowskich kościołach z okresu Młodej Polski, które znakomicie współgrają z już istniejącym gotyckim kościołem. Jest to więc mariaż, który może być bardzo piękny, ale jest trudny. O tyle trudny, że trzeba z ogromnym szacunkiem podejść do tego, co dotychczas znajduje się w danym kościele” – przyznaje Stankiewicz.

„W twarzy Matki Boskiej Parlińskiej widzę nie tylko powracającą w tysiącach wersji tego obrazu troskę o przyszłość synka, którego oczekuje los zapowiadany przez proroków, ale oglądane jakby od wewnątrz zwykłe matczyne zmęczenie, pogodną mądrość i pełną uwagi czułość. Gdyby nagle wierzchem dłoni dotknęła jego czoła sprawdzając, czy nie ma już gorączki, nie byłbym zaskoczony. Piegowaty nos, oczy podkrążone po nieprzespanej nocy czynią ją jeszcze bliższą” – dzieli się swoimi wrażeniami Dariusz Karłowicz.

„Choć obraz jest z nami zaledwie chwilę, wygląda jakby wisiał tu od zawsze. Jest piękny” – mówi ks. Mirosław Kaczmarek, proboszcz parafii pw. św. Wawrzyńca w Parlinie. „Do zmiany wystroju malarskiego prezbiterium zachęcał mnie diecezjalny konserwator zabytków. Pierwotny obraz Madonny z Dzieciątkiem został skradziony z ołtarza jeszcze w latach 90., a obraz Jezusa Miłosiernego mamy tylko w formie wydruku” – wyjaśnia ks. Kaczmarek. „Zawsze czułem, że to ma wielkie znaczenie, w jakich warunkach odprawiamy Liturgię. Warto, aby właśnie w takim starym kościele, gdzie całe wieki ludzie przychodzili na modlitwę, odnawiali i odbudowywali ten kościół ze zgliszczy, ponownie wybrzmiał głos współczesności. Jak za sto lat ktoś odwiedzi nasz kościół, zobaczy ten dialog epok” – podkreśla ks. Kaczmarek.
Odsłonięcie wizerunku Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus jest pierwszym etapem zmiany wystroju kościoła św. Wawrzyńca w Parlinie. Docelowo w zabytkowym prezbiterium znajdą się trzy obrazy namalowane ręką Beaty Stankiewicz. Obok Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, zawisną wizerunki Jezusa Miłosiernego i Matki Bożej Bolesnej. Artystka zapowiada, że układ obrazów i postaci będzie tworzyć jedną kompozycję.

Odnowienie wystroju kościoła św. Wawrzyńca jest finansowane w drodze zbiórki społecznościowej. Jest to prawdopodobnie pierwsza ogólnopolska zbiórka na współczesną dekorację malarską w zabytkowym obiekcie sakralnym.

Kościół św. Wawrzyńca w Parlinie to perła XVII-wiecznej architektury drewnianej i jednocześnie jeden z najstarszych przykładów drewnianego budownictwa sakralnego Wielkopolski. Obecna świątynia po-wstała z fundacji kapituły gnieźnieńskiej w XVII wieku. Późnobarokowy wystrój składa się z ołtarzy: głównego i dwóch bocznych. Na belce tęczowej umieszczony jest krucyfiks z pierwszej połowy XVI wieku.

Beata Stankiewicz – krakowska malarka z grona artystów projektu „Namalować katolicyzm od nowa”,  członek Stowarzyszenia Artystycznego Otwarta Pracownia. Jej obrazy znajdują się między innymi w depozycie Galerii Zderzak w Krakowie, Art Station w Zurychu, w kolekcji Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, Galerii Sztuki Współczesnej „Bunkier Sztuki” w Krakowie oraz w wielu polskich i zagranicznych kolekcjach prywatnych.
„Namalować katolicyzm od nowa”

„Przez projekt «Namalować katolicyzm od nowa» chcemy ożywić praktykę zamawiania przez parafie sztuki sakralnej u najlepszych współczesnych artystów. Miło mi poinformować, że to się właśnie dzieje!” – mówi Dariusz Karłowicz, prezes Fundacji Świętego Mikołaja, pomysłodawca projektu.

Celem projektu „Namalować katolicyzm od nowa” jest odnowa sztuki sakralnej przez powrót do kościoła współczesnych obrazów wysokiej klasy artystycznej oraz odnowienie mecenatu takiej sztuki. Organizatorami projektu są Fundacja Świętego Mikołaja, Teologia Polityczna oraz Instytut Kultury św. Jana Pawła II z Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu w Rzymie (Angelicum).

„Dokumenty Kościoła mówią wyraźnie, że wielka sztuka powinna być obecna w świątyniach, jednak praktyka jest inna. Zachodnia sztuka sakralna umiera. Dobra Nowina nieprzetłumaczona na język kultury XXI wieku coraz częściej staje się niema lub niezrozumiała. To poważny problem – ale i wielkie wyzwanie” – wyjaśnia Dariusz Karłowicz. „Wyrażenie nauki Chrystusa językiem kolejnego pokolenia jest obowiązkiem tych, którzy mają przekazać światu Prawdę. To rodzaj naszej współpracy w dziele Wcielenia. Dla chrześcijaństwa kultura nie jest luksusem, ale powietrzem, którym oddycha” – dodał.

W ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa”, na zamówienie organizatorów i dzięki hojności prywatnych mecenasów sztuki powstają współczesne obrazy sakralne i religijne. Zamierzeniem inicjatorów jest malarska realizacja 21 wielkich tematów malarstwa chrześcijańskiego. W 2021 roku pierwszy raz zaproszono 10 artystów do namalowania współczesnych wizerunków Jezusa Miłosiernego. Wystawa obrazów odwiedziła w 2022 i 2023 roku Kraków, Warszawę oraz Rzym. Prawie wszystkie obrazy zostały zakupione do kościołów w Polsce. Następne tematy to kolejno 20 tajemnic różańca. Jeszcze w listopadzie tego roku zobaczymy wernisaż obrazów Zwiastowania! Integralną częścią projektu jest inicjowanie refleksji nad teologią sztuki poprzez seminaria, wykłady oraz dyskusje. Każda odsłona projektu rozpoczyna się od wspólnych warsztatów artystów z teologami, filozofami i historykami sztuki. Dodatkowo realizowany jest cykl wykładów i dyskusji dotyczących sztuki religijnej i sakralnej on-line.