Konstytucja apostolska o kurii rzymskiej „Praedicate Evangelium” - omówienie

Oprócz dykasterii, organów wymiaru sprawiedliwości i organów gospodarczych, konstytucja wymienia także (istniejące dotychczas) urzędy: Prefekturę Domu Papieskiego, Urząd Papieskich Nabożeństw Liturgicznych, Kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego (zarządza bieżącymi sprawami Stolicy Apostolskiej w okresie sede vacante).

Konstytucja wymienia również „instytucje związane ze Stolicą Apostolską” (dotychczas istniejące): Apostolskie Archiwum Watykańskie, Apostolską Bibliotekę Watykańską, Fabrykę św. Piotra (zajmującą się sprawami bazyliki watykańskiej), Papieską Komisję Archeologii Sakralnej, trzy Papieskie Akademie: Nauk, Nauk Społecznych i Życia, Agencję Stolicy Apostolskiej ds. Oceny i Krzewienia Jakości Uniwersytetów i Wydziałów Kościelnych oraz Urząd Nadzoru i Informacji Finansowej.

Gdy chodzi o Sekretariat Stanu, to nie będzie on kierującą wszystkim superdykasterią, lecz – jako „sekretariat papieski” – ma pełnić rolę koordynującą działania wszystkich dykasterii i urzędów kurialnych.

Dokument potwierdza również, że duchowni i osoby konsekrowane są zatrudniani w Kurii Rzymskiej na pięć lat: „Z reguły po pięciu latach urzędnicy duchowni i członkowie Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, którzy pełnili posługę w instytucjach i urzędach kurialnych, powracają do duszpasterstwa w swojej diecezji/parafii lub w instytutach czy stowarzyszeniach, do których należą. Jeśli przełożeni Kurii Rzymskiej uznają to za stosowne, służba ta może zostać przedłużona na kolejny okres pięciu lat”.

Prymat ewangelizacji

Zjednoczenie w jednej dykasterii, kierowanej przez papieża, wiekowej Kongregacji Ewangelizacji Narodów i młodej Papieskiej Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, wskazuje na priorytetowe traktowanie głoszenia Ewangelii. Tekst konstytucji nawiązuje bezpośrednio do wytycznych Soboru Watykańskiego II, którego pierwotnym celem była odpowiedź na pytanie: jak głosić Ewangelię w epoce zmian, które następnie okazały się – jak mówi Franciszek – zmianą epoki?

Tym samym konstytucja nadaje kurii strukturę bardziej misyjną, tak, aby w coraz większym stopniu służyła Kościołom lokalnym i ewangelizacji. Podkreśla również, że kuria jest narzędziem w służbie Biskupa Rzymu, także dla dobra Kościoła powszechnego, a zatem dla episkopatów i Kościołów lokalnych: „Kuria Rzymska nie stoi pomiędzy papieżem a biskupami, lecz służy im w sposób właściwy zgodnie z naturą każdego z nich”.

Inny ważny punkt dotyczy duchowości: członkowie Kurii Rzymskiej są również „uczniami-misjonarzami”. Ponadto jako zwyczajny sposób pracy Kurii Rzymskiej została wskazana synodalność, którą należy coraz bardziej rozwijać.

Świeccy mogą kierować dykasteriami

We wstępie do nowej konstytucji Franciszek podkreślił, że papież, biskupi i prezbiterzy nie są jedynymi ewangelizatorami. „Każdy chrześcijanin, na mocy sakramentu chrztu, jest uczniem-misjonarzem. Dlatego konieczne jest też włączenie świeckich w struktury zarządzania i odpowiedzialności za Kościół” – przypomniał podczas watykańskiej prezentacji znawca prawa kanonicznego ks. Gianfranco Ghirlanda SI.

„«Każdy wierny może przewodniczyć dykasterii lub innemu organowi kurialnemu» – czytamy w konstytucji. Jest to ważne stwierdzenie, ponieważ jasno wynika z niego, że ten, kto kieruje dykasterią lub innym organem kurii, nie posiada władzy ze względu na święcenia, ale ze względu na władzę powierzoną mu przez papieża i którą sprawuje w jego imieniu –wyjaśnił ks. Ghirlanda. – A władza powierzona przez Ojca Świętego jest zawsze taka sama, niezależnie czy otrzymuje ją biskup, zakonnik czy osoba świecka. Potwierdza to, że władza rządzenia w Kościele nie pochodzi z sakramentu święceń, ale z misji kanonicznej”.

„Praedicate Evangelium” usuwa zatem zapis zawarty w konstytucji apostolskiej „Pastor Bonus” Jana Pawła II, który stanowił, że „sprawy wymagające wykonywania władzy rządzenia muszą być zastrzeżone dla osób, które otrzymały święcenia kapłańskie”. Od tej pory urzeczywistnia się w pełni przekonanie wyrażone przez Sobór Watykański II, że na mocy chrztu wśród wszystkich wiernych istnieje „prawdziwa równość w godności i w działaniu”.

Piąta reforma Kurii Rzymskiej

Konstytucja apostolska papieża Franciszka „Praedicate Evangelium” wprowadza piątą reformę kurii rzymskiej w historii. Poprzednio strukturę kurii zmieniali papieże: Sykstus V w 1588 roku, św. Pius X w 1910 roku, św. Paweł VI w 1967 roku i św. Jan Paweł II w 1988 roku.

Przed 1588 rokiem istniała kuria papieska, złożona z kardynałów, zarządzających diecezją rzymską i sprawami Kościoła powszechnego. Sykstus V postanowił lepiej zorganizować tę pomoc, świadczoną przez kolegium kardynalskie, i na mocy konstytucji apostolskiej „Immensa Aeterni Dei” jako pierwszy utworzył 15 kongregacji.

Reforma Sykstusa V przetrwała 320 lat. Żaden z 29 kolejnych papieży nie zmienił ustanowionych przez niego struktur. Dostosował je do aktualnych potrzeb Kościoła dopiero św. Pius X w 1910 roku konstytucją „Sapienti Consilio”.

Po Soborze Watykańskim II św. Paweł VI zreformował kurię konstytucją „Regimini Ecclesiae Universae” z 1967 roku, a jego dzieła dopełnił św. Jan Paweł II w konstytucji „Pastor Bonus” z 1988 roku.