Między młotem a kowadłem

Przewodniczący Zespołu KEP ds. Bioetycznych odnosi się także do odejścia z tego gremium dwóch jego członków: mec. Michała Królikowskiego i ks. prof. Piotra Morcińca. - Ich decyzja i postawa wydaje mi się niezrozumiała – powiedział bp Józef Wróbel. Poinformował też, że otrzymał już wstępną zgodę od osób, które uzupełnią skład Zespołu.

Tomasz Królak: Czy tak burzliwa recepcja Stanowiska, jakie zajął Ksiądz Biskup ws. szczepionek AstraZeneca i Johnson&Johnson była dla Księdza zaskoczeniem?

Bp Józef Wróbel: Spodziewałem się dyskusji społecznej, a ta zawsze jest czymś dobrym, służy pogłębieniu problemu, poznaniu stanowisk. Spodziewałem się zatem dyskusji, która pozwoli pełniej zrozumieć wszystkim zainteresowanym problematykę tego dokumentu. W pewnej mierze, ale nie całkowicie, zaskoczył mnie rezonans, zaskoczyły mnie skrajnie negatywne opinie. Większość komentatorów potraktowała Stanowisko powierzchownie, nie podejmując próby jego dogłębnego zrozumienia. Można też mieć wrażenie, że niektórzy w ogóle go nie czytali, a tylko oparli swoje wnioski na tytułach czy opiniach medialnych. Różne nagłówki, wedle których dokument jest głosem przeciwko szczepionkom, nie oddawały jego treści.

Pragnę kolejny raz zaznaczyć, że celem dokumentu nie było zniechęcenie do szczepionek, ale właśnie zachęcenie do korzystania z tej możliwości ochrony zdrowia swojego i innych osób. Szczególna zachęta została skierowana do tych katolików, którzy pytali się o możliwość zaszczepienia się AZ i JJ wobec znanych im niezależnie od dokumentu poważnych zastrzeżeń etycznych. Mając na uwadze charakter katolicki Stanowiska, nie mogłem przemilczać prawdy o zastosowanej w tych szczepionkach technologii, bo – jak wyżej podkreśliłem – ludzie też czytają doniesienia prasowe i wiedzą, jak one powstają, a więc że korzysta się z linii komórkowych z abortowanych płodów. Jednak dokument wyraźnie wyjaśnia, że wprawdzie te technologie rodzą słuszne zastrzeżenia etyczne, ale nie wykluczają szczepienia się! Podkreśla, że można się szczepić tymi specyfikami bez zastrzeżeń moralnych, jeżeli innych szczepionek nie ma. To przesłanie stoi w samym centrum Stanowiska. Wszelkie opinie czy wnioski, które tego nie zauważają, są po prostu niezgodne z przesłaniem dokumentu, fałszują go.

Ale krytyka przyszła z różnych stron...

Tak, czuję się jakby w sytuacji między “młotem a kowadłem”. Z jednej strony mamy do czynienia z lobby antyszczepionkowym, które odrzuca wszelkie szczepienia po prostu z zasady, albo opiera swoje stanowisko na nieprawdziwych przesłankach. A przecież historia uczy, jak wiele dobra szczepionki przyniosły ludzkości, np. chroniąc przed chorobą Heinego-Medina, durem brzusznym, cholerą, dżumą, różyczką, odrą, ospą prawdziwą, które wcześniej doprowadziły do cierpień czy też kalectwa wiele dzieci. Wynalezienie szczepionek chroniących przed tymi zakażeniami okazało się ratunkiem i dziś wiele tych chorób już nie występuje. Niemniej tam, gdzie zaniechano szczepień wskutek działalności ruchów antyszczepionkowych, schorzenia zaczęły powracać, na czym najbardziej cierpią dzieci obciążone skutkami tych chorób przez całe życie.

Inni przeciwnicy szczepionek przekonują absurdalnie, że te szczepionki to spisek, że chodzi o zaczipowanie populacji, że w ten sposób ktoś chce nią sterować za pośrednictwem sieci 5G… Jeszcze inni opierają się na pogłosce, nawiązującej do publikacji amerykańskiego naukowca, że także szczepionki mRNA (a więc Pfizera i Moderny) mogą modyfikować ludzki genom. Przemilcza się, że opinia ta została już obalona przez inne zespoły naukowe dowodzące, że tzw. transkrypcja odwrotna nie jest tu możliwa.

Z drugiej strony mamy środowisko, które czuje się dotknięte tym dokumentem z zupełnie odmiennych powodów. To lobby proaborcyjne, które próbuje zdobyć sobie przestrzeń w naszej ojczyźnie. Dokument przypomina tymczasem w zdecydowanych słowach, że aborcja jest ciężkim złem moralnym; jest zabójstwem niewinnych istot ludzkich, które mają takie samo prawo do życia, jak każdy z nas.

Czy jednak - biorąc pod uwagę fakt, że Stanowisko w sprawie szczepionek zostało odebrane dość powszechnie jako głos, który może zniechęcić, przynajmniej katolików, do poddania się szczepieniu, zmieniłby w nim Ksiądz biskup jakieś akcenty czy sformułowania?

W pierwotnym zamiarze dokument miał być nieco dłuższy i wydawało mi się, że będzie zawierał koniczne elementy, które w sposób zrozumiały objaśnią jego przesłanie. Ostatecznie został on skrócony ze względów praktycznych. Tymczasem historia kolejny raz dowodzi, że trudnych zagadnień nie można przedstawiać w sposób skrócony, wyrywkowy, gdyż mogą stać się niejasne lub pozwolą na dowolną interpretację.

Czy dziś coś bym zmienił? Istoty przesłania – nie, gdyż ona przedstawia stanowisko Kościoła katolickiego zgodne z Ewangelią i prawdą o godności osobowej człowieka. Jednak zgodnie z tekstem wyjściowym, niektóre elementy wyjaśniłbym szerzej, bardziej dogłębnie, może także bardziej zrozumiale. Czy jednak miałoby to rozstrzygające znaczenie, skoro z jednej strony zrozumienie tego dokumentu zakłada znajomość etyki i teologii moralnej, a z drugiej strony jego lekturze towarzyszą uprzedzenia, czy też “odbiera” się go podobnie, jak tytuły tabloidów, skoro ktoś stoi na stanowisku, że szczepionki powinny zniknąć, a aborcja powinna być uznana za moralnie dobry czyn?

Ale wątpliwości mają także i ci, którzy dokument przeczytali na pewno z uwagą.

Powołany w PAN Interdyscyplinarny zespół doradczy ds. COVID-19 napisał 20 kwietnia m.in. “Odradzanie szczepień preparatami wektorowymi w momencie, kiedy odnotowujemy kilkaset zgonów dziennie z powodu COVID-19 jest nieodpowiedzialne i wiąże się ze zgodą na tysiące ofiar śmiertelnych i ciężkie powikłania pochorobowe”.

To jest oczywiście sprawiające przykrość przekłamanie, absolutnie niezgodne ze stanowiskiem dokumentu. Taka wypowiedź zdradza nawet brak próby jego zrozumienia. Dokument o niczym takim nie mówi. Wprost przeciwnie, zachęca do szczepienia się! Natomiast nie można było pominąć w nim tego, czym żyje wielu ludzi, a więc prawdy o niemoralnym aspekcie tworzenia preparatów AZ i JJ, to znaczy z ich genezą, wykorzystaniem z ich produkcji linii komórkowych z płodów abortowanych. W dokumencie wyraźnie jest napisane, że ta geneza nie przeszkadza w samym zaszczepieniu się, jeżeli takie szczepionki są dostępne. Jeżeli więc nawet gremia profesorskie tego nie dostrzegają, to można się zastanawiać, jakimi przesłankami się kierują.

Po tym, jak opublikowano stanowisko w sprawie szczepionek, Zespół ds. Bioetycznych opuściło dwóch jego członków: mec. prof. Michał Królikowski i ks. prof. Piotr Morciniec. Jak Ksiądz Biskup odbiera ich decyzję?

Uważam mec. prof. Królikowskiego za wybitnego prawnika, zaś ks. prof. Morcińca za wytrawnego bioetyka. To wybitne osobowości. Tym bardziej więc niezrozumiała jest dla mnie ich decyzja i postawa.

Profesor Królikowski złożył pisemną rezygnację dopiero teraz, kiedy próbował ingerować we wspólnotę Zespołu, mimo iż od bardzo długiego czasu w nim nie uczestniczył. Z kolei ks. prof. Morciniec złożył ustną rezygnację już bardzo dawno temu, kiedy zostałem przewodniczącym Zespołu, a teraz dopiero złożył ją na papierze. Nie chcę komentować ich oświadczenia o powodach rezygnacji. Uważam, że nie byłoby to koleżeńskie i nie pasuje do osób z tytułami. Jednak gwoli prawdy pragnę przypomnieć, co jest zapisane w protokołach posiedzeń Zespołu.

Pan prof. Królikowski przedostatni raz uczestniczył w posiedzeniach, czyli również w redakcji dokumentów 29 września 2017 r. Był to więc czas, kiedy przewodniczącym był abp Henryk Hoser. Natomiast ostatni raz, po długiej przerwie, uczestniczył 15 marca 2019 r. Był to jedyny raz, kiedy uczestniczył w spotkaniu Zespołu w czasie mojej kadencji. Na tym posiedzeniu nie był przygotowywany żaden dokument, żadna dyskusja nad jakimiś dylematami etycznymi, gdzie narzucałbym moje stanowisko. W czasie tego posiedzenia jeden z naszych prawników, ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier bardzo kompetentnie omawiał jedną z konwencji europejskich i uczestnicy posiedzenia zasadniczo nie wyrażali żadnych osobistych stanowisk. Nie było żadnych rozbieżnych opinii, lecz tylko dopowiedzenia, refleksje, uzgodnienia i pytania uzupełniające.

Natomiast ks. prof. Morciniec uczestniczył w spotkaniach dwa razy w 2015 roku, trzy razy w 2016 roku, tylko jeden raz w 2017 roku i tylko jeden, ostatni raz 26 stycznia 2018 roku, czyli także w czasie, kiedy przewodniczącym był abp Hoser. Tak więc ani razu nie uczestniczył w spotkaniach, dyskusjach, ani w redakcji dokumentów, za mojej kadencji.

Co jednak z przyszłością Zespołu? Czy i kiedy zostaną powołani nowi członkowie?

Przede wszystkim: ze smutkiem i żalem odbieram odejście z naszego gremium obydwu profesorów, prezentujących wysokie walory intelektualne i będących wytrawnymi specjalistami w swoich dziedzinach. Naprawdę szkoda, że zrezygnowali, ale to była ich osobista decyzja. Zespół musi jednak dalej pracować. Czekają na nas kolejne tematy i pytania, z jakimi zwracają się do Zespołu pracownicy służby zdrowia oraz wierni, których dotyczy określone postępowanie terapeutyczne czy eksperymentalne.

Poczyniłem starania o uzupełnieniu składu o nowych specjalistów i mam nadzieję, że ich wstępna zgoda przybierze konkretny kształt. Marzy mi się dalsze rozszerzenie tego gremium, co nie jest łatwe, gdyż brak jest fachowców, którzy łączyliby w sobie specjalizacje wchodzące w zakres bioetyki katolickiej. Dodam przy tym, że Zespół nie jest osamotniony czy niekompetentny. Korzysta on także z wiedzy i doświadczenia wysokiej klasy profesorów, specjalistów określonych dziedzin zgodnie z potrzebą chwili i opracowanym zagadnieniem. Z nimi konsultujemy nasze stanowiska i treść dokumentów.

***

Bp Józef Wróbel (ur. 1952), Przewodniczący Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych jest biskupem pomocniczym Archidiecezji Lubelskiej, doktorem habilitowanym teologii, profesorem KUL.