Do księży. O ogniu oczyszczającym

To do nas zostało napisane. Nie dziwmy się, że sąd się zaczyna od domu Bożego; że to z niego Bóg najpierw wymiata wszelkie zgorszenia i towarzyszącą im krzywdę ludzką. Nawet i to nie dziwne, że je wymiata obcymi rękami, skoro sami nie potrafiliśmy tego zrobić. Nawet i to też nie dziwne, że ci obcy ujmują się przede wszystkim właśnie za skrzywdzonymi, stają w obronie ich dobra i tego nas uczą, podczas gdy my przez lata patrzyliśmy na sprawę z punktu widzenia instytucji i jej dobra; i dziś niejeden, kto poprzednio działał szczerze „dla dobra Kościoła”, czuje się niezrozumiany i skrzywdzony. Tamci obcy w tej sprawie wykazują lepszą intuicję niż my: Bóg także bardziej dba o dusze, i to zwłaszcza dusze „maluczkich”, niż o nasze układy, które przywykliśmy nazywać „Kościołem”. Prawdziwy Kościół jest tam, gdzie Bóg prowadzi swoją akcję oczyszczenia, i gdzie my to oczyszczenie pokornie przyjmujemy. Dlatego Franciszek prosi o pomoc świecki wymiar prawa.

Nie ma też po co zastanawiać się, jak się odbędzie kiedyś tam w przyszłości sąd nad tymi spoza Kościoła. Skoro św. Piotr w swoim liście nie rozwija tego tematu, możemy go pominąć i my. Ważniejsze jest, żebyśmy rozpoznali właśnie działanie Boże, i to nie tyle „dłoń karzącą”, ile właśnie oczyszczenie, szansę, jedną taką na tysiąclecie okazję. Ani nie ma po co traktować całej sprawy jako jednego wielkiego ataku wrogich, bezbożnych sił: wrogie bezbożne siły atakowały zawsze, ale nie wyrządziłyby żadnej realnej szkody samym atakiem z zewnątrz, choćby najbardziej krzykliwym. Niewyobrażalnie więcej szkody robią te wrogie siły, które po cichu pracują wewnątrz i zdołały już wpuścić tyle zła, że musiało w końcu dojść do erupcji wrzodu.

Oczywiście powstaje natychmiast problem podziału między nami: podziału na jakoś winnych i na tych, którzy się niczym do tego pożaru nie przyczynili sami, i teraz uważają, że cierpią niewinnie. Bo przecież głupio im się nieraz nawet na ulicy pokazać, na przykład kiedy właśnie widzowie wychodzą z kina po seansie któregoś z kasowych ostatnio filmów, a my wiemy, że nie moglibyśmy krzyczeć „To wszystko nieprawda”. Moglibyśmy, owszem, krzyczeć, że to tylko część prawdy i że reżyser dokonał wyboru, pokazując wszystko, co ciemne, a pomijając, co jasne. Moglibyśmy, owszem, tak się bronić i na rozum biorąc, mielibyśmy nawet rację. Ale kto by nas chciał słuchać? Zbyt wielkim szokiem było dla ludzi odkrycie aż takiej słabości u rzekomych świętych, i teraz przez jakiś czas emocja będzie w nich górować nad myśleniem. To trzeba przyjąć jako nieuchronne i zrozumiałe.

Jasne, że to nie dotyczy stu procent świeckiej populacji. Oprócz wielkiego gniewu mamy nadal do czynienia z wielką życzliwością, no i z mnóstwem postaw pośrednich. Ale w kontaktach z ludźmi, zwłaszcza przypadkowo spotkanymi, nigdy nie wiadomo, na kogo się trafi; i trzeba taktu i spokoju, żeby nie wywołać awantury. Przypominają się słowa z księgi Liczb: "Gdyby jej ojciec plunął w twarz, czyż nie musiałaby się przez siedem dni wstydzić?" (Lb 12,14). Nasze siedem dni może potrwać nawet i siedem lat. Ale skoro już nam tak napluto, czy nie ma możliwości wykorzystać to jakoś dla chwały Bożej i dla naszego i naszych bliźnich zbawienia? Musi jakaś taka szansa być; inaczej Bóg użyłby innego środka.

Najprostszą drogę mają w tej chwili właściwie winowajcy: drogę nawrócenia. Wielu już nią idzie; są oczywiście i tacy, którzy nadal: albo, będąc jeszcze nie wykryci, mają nadzieję, że się jakoś wykręcą; albo, już wykryci, usiłują się mimo to usprawiedliwić i wyślizgnąć. Najgorzej oczywiście mają ci, których oskarżono niesłusznie, i teraz udowodnij, żeś nie wielbłąd! Znam taką sprawę, dotyczy zakonnicy nauczycielki, którą jakaś uczennica pozwała do sądu o niewłaściwe dotknięcie. W tej sprawie na szczęście rozstrzygnął monitoring klasowy; po czym sama uczennica ostatecznie przyznała na rozprawie, że rzuciła to oskarżenie ze złości, i dlatego, że akurat zaczęła się taka akcja przeciw duchownym. Ale chyba nie często bywa, że skończy się na samym tylko szarpaniu czyjejś opinii i nerwów. Zresztą wszyscy: winowajcy nawróceni czy winowajcy uparci, niesłusznie oskarżeni czy nie oskarżeni i niewinni, wszyscy mamy teraz przed sobą jedną drogę: przyjąć ten udział cierpienia, który na każdego z nas przypada – i przyjąć błogosławieństwo związane z cierpieniem. Z wszelkim cierpieniem; bo i takie, na które się zasłużyło, człowiek nawrócony może ofiarować na chwałę Bożą. I wielka wtedy jest z niego radość w Królestwie niebieskim. A Święty Piotr szczególnie pociesza cierpiących niewinnie: nazywa to błogosławieństwem, zgodnie z nauką samego Pana. I dodaje, że przede wszystkim cierpiący powinni dbać o to, żeby nadal czynić dobrze.

W opowieściach Ojców Pustyni jest historia dwóch braci, którzy jednocześnie zostali skazani na całoroczną pokutę, zamknięci w celach, o chlebie i wodzie. I po roku jeden wyszedł osłabiony i drżący, a drugi zdrowy i uśmiechnięty. Okazało się, że ten pierwszy myślał przez cały rok o swojej winie i o straszliwym sądzie; a ten drugi o miłosierdziu Bożym. Wszyscy teraz jesteśmy po trosze na takiej pokucie; a jacy z niej wyjdziemy, to będzie zależało od tego, jaka myśl w nas przez ten czas góruje. Trudno mieć żal do ludzi zszokowanych, że przesadzają i że pchają winnych i niewinnych do jednego worka: czy i nam się nie zdarzało postępować podobnie? Kto mieczem wojuje, od miecza ginie: tak samo, kto wojuje potępianiem. Ale jeśli chcemy zachować myśl o miłosierdziu Bożym nieskażoną, musimy to miłosierdzie mieć także dla naszych oskarżycieli. Napisano przecież: "Miłosierdzie Pana nad wszelkim stworzeniem" (Syr 18,13). A już zwłaszcza nie wolno nam używać, nigdy i w żadnych okolicznościach, słów obelżywych: ani to chrześcijańskie, ani kulturalne, ani też (jak już nieraz widzieliśmy) skuteczne. Chyba jeszcze żaden winowajca z powodu obelgi nie zaczął rachunku sumienia; właśnie tym bardziej zaczyna się stawiać, bo wie, że i tamtej stronie coś można zarzucić.

Fragment książki „Po śladach Niewidzialnego”

Siostra Małgorzata Borkowska OSB urodziła się w 1939 r. Studiowała polonistykę i filozofię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz teologię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Od 1964 jest benedyktynką w Żarnowcu. Autorka wielu prac historycznych, m.in. „Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII i XVIII wieku”, „Czarna owca”, „Sześć prawd wiary oraz ich skutki”, „Oślica Balaama”, „Ryk Oślicy”, „Twarze Ojców Pustyni”, tłumaczka m.in. ojców monastycznych, felietonistka.