Czy proboszcz musi słuchać biskupa?

Proboszcz, czyli kto?

Proboszcz jest pasterzem własnym powierzonej sobie parafii, sprawującym opiekę duszpasterską nad zleconą sobie wspólnotą z upoważnienia biskupa diecezjalnego, do współpracy z którym w posłudze Chrystusa jest powołany, wykonującym dla tejże wspólnoty misję nauczania, uświęcania i rządzenia, przy udziale także innych prezbiterów i diakonów oraz przy pomocy wiernych świeckich, zgodnie z przepisami prawa (kan. 519).

Powyższe określenie proboszcza, oparte na nauce Soboru Watykańskiego II, od dawniejszej definicji proboszcza różni się swoim aspektem teologicznym. Proboszcz nie jest beneficjatem „cum cura animarum”, lecz przede wszystkim pasterzem powierzonych sobie wiernych i współpracownikiem biskupa, mającym udział w biskupiej misji nauczania, uświęcania i rządzenia.

Proboszcz jest pasterzem (pastor) powierzonej sobie parafii. Być pasterzem - to znaczy sprawować posługę w stosunku do powierzonej sobie wspólnoty. Zadanie, jakie mają do spełnienia pasterze, jest prawdziwą służbą. Najwyższy Pasterz, Jezus Chrystus, powiedział o sobie, że nie przyszedł na świat, aby Mu służono, lecz by innym służyć.

Proboszcz jest pasterzem własnym (pastor proprius) powierzonej sobie cząstki diecezji. Znaczy to, że misja pasterska proboszcza nie jest doraźna i przypadkowa ani delegowana; do jej spełnienia został on powołany na podstawie uczestniczenia wraz z biskupem w kapłaństwie Chrystusa i powierzonego sobie urzędu.

Proboszcz jednak sprawuje swój urząd nie autonomicznie i bez żadnej zależności, lecz „sub auctoritate Episcopi dioecesani”, a więc z upoważnienia i pod zwierzchnictwem biskupa diecezjalnego, który jest rządcą Kościoła partykularnego na mocy prawa Bożego. To upoważnienie nie jest delegowaniem, lecz autorytatywnym dopuszczeniem do uczestnictwa w biskupiej władzy nauczania, uświęcania i rządzenia. „Wszyscy kapłani, zarówno diecezjalni jak i zakonni - stwierdza Sobór Watykański II -uczestniczą wraz z biskupem w jednym kapłaństwie Chrystusa i pełnią je, dlatego stanowią grono skrzętnych współpracowników biskupiego stanu”. Sobór jednak dodaje: „Ze szczególnego zaś względu współpracownikami biskupa są proboszczowie, którym jako właściwym pasterzom powierza się pieczę nad duszami w określonej części diecezji, pod jego zwierzchnictwem”. Proboszczowie wyraźniej niż inni prezbiterzy reprezentują swojego biskupa w społeczności parafialnej. Proboszcz przy pomocy wikariuszy parafialnych i innych kapłanów związanych z parafią uobecnia biskupią posługę nauczania, uświęcania i rządzenia.

Proboszczowie, mimo uczestniczenia w urzędzie biskupim, który wywodzi się z prawa Bożego, i chociaż o biskupach i prezbiterach wspominają Dzieje Apostolskie, są z ustanowienia kościelnego, podobnie jak parafie. Błędne opinie w tej materii Kościół niejednokrotnie odrzucał.

Jaka Parafia, taki proboszcz

Rozróżniamy proboszczów miejscowych i personalnych, zależnie od rodzaju parafii, na której czele stoją. Proboszcz miejscowy (parochus loci) rządzi parafią terytorialną, natomiast proboszcz personalny (parochus personalia) - parafią personalną.

Można mówić o proboszczach diecezjalnych i zakonnych. Proboszcz diecezjalny wywodzi się z duchowieństwa diecezjalnego, natomiast proboszcz zakonny - z duchowieństwa zakonnego. Jeden i drugi otrzymuje swój urząd od biskupa diecezjalnego.