Pawłowym szlakiem przez Syrię Grecje i Maltę

Tesaloniki

Z Filippi Paweł udał się słynną Via Egnatia do stolicy Macedonii - do Tesalonik (dziś Saloniki). Miasto to zbudował Kasander w 315 r. przed Chr. na miejscu osiedla zwanego Termai. Na cześć swojej żony, siostry Aleksandra Wielkiego, nazwał je jej imieniem: Tesaloniki. W roku 148 przed Chr. Rzymianie ustanowili Tesaloniki stolicą prowincji Macedonii.

Kiedy w czasie II podróży misyjnej Paweł przybył do Tesalonik (50 r.), mieszkała tam spora grupa żydów, koncentrujących swoje życie religijne wokół miejscowej synagogi (zob. Dz 17,1). Spośród nich oraz innych mieszkańców miasta wyłoniła się pierwsza wspólnota chrześcijańska w Tesalonikach, do której później Apostoł będzie pisywał listy z Koryntu.

Burzliwe losy miasta, liczne zawieruchy wojenne i pożary zniszczyły starożytne pamiątki z czasów Pawła. Pewne są jedynie fragmenty słynnej kamiennej drogi handlowej - Via Egnatia pod łukiem triumfalnym Galeriusza z przełomu III i IV w. po Chr. oraz starożytnych murów miejskich. Odbudowane liczne starożytne kościoły w Tesalonikach (dziś w większości prawosławne) świadczą o żywotności religijnej tego centrum chrześcijaństwa w północnej Grecji.

W poszukiwaniu śladów działalności misjonarskiej św. Pawła w Tesalonikach pomaga ostatnio archeologia. Kilka lat temu w pobliżu kościoła Matki Bożej Chalcedońskiej odkryto kamień nagrobny z tekstem nawiązującym do znanego z Księgi Liczb (6,22) błogosławieństwa kapłańskiego. Ten kamienny zapis może wskazywać na miejsce, w którym w czasach św. Pawła znajdował się dom modlitwy (proseuche) lub synagoga żydowska (zob. Dz 17,1-4). Według innej lokalnej tradycji, na ruinach synagogi z czasów Pawłowych w V w. został zbudowany kościół św. Demetriusza. Jeszcze inni mieszkańcy Tesalonik opowiadają się za tradycją umieszczającą działalność ewangelizacyjną Apostoła Pawła w pobliżu rotundy z V w. - kościoła św. Jerzego - albo miejsce głoszenia Ewangelii przez Pawła identyfikują z kazalnicą w kościele Bożej Mądrości. Dom Jazona zaś, w którym Paweł mieszkał w Tesalonikach (zob. Dz 17,5-9) umiejscawia się w dzielnicy położonej na wzgórzu, przy średniowiecznym ortodoksyjnym klasztorze Vlattadon. Na przedmieściach Tesalonik znajdują się dwa nowe kościoły wzniesione ku czci św. Pawła. Działalność misjonarską Apostoła Narodów upamiętnia również XIX-wieczna kaplica prawosławna.

Berea

Apostoł Paweł zmuszony prześladowaniami opuścić Tesaloniki, udał się dalej na zachód znanym już traktem Via Egnatia i dotarł do Berei (zob. Dz 17,6-14). Współcześni mieszkańcy miasta wystawili mu wspaniały pomnik w południowo-wschodniej części Berei. Tuż przy drodze wznosi się małe sanktuarium z mozaikami przedstawiającymi Pawła-ewangelizatora oraz scenę wizji Macedończyka, jaką miał Apostoł przed przybyciem do Europy (zob. Dz 16,9n). Mieszkańcy Berei uważają Sozopatera, syna Pyrrusa, za pierwszego pochodzącego z ich miasta chrześcijanina, który następnie towarzyszył Pawłowi podczas III wyprawy misyjnej (zob. Dz 20,4). W prawosławnym kościele św. Karpa czci się tego ucznia Apostoła Narodów jako pierwszego biskupa Berei (por. 2 Tm 4,13).