Do postu gotowi…

W obrzędzie posypania popiołem głowy jest zapisana wielka opowieść wiary. Wiara jest widzeniem Boga – wciąż niebezpośrednio, wciąż przez znaki. Trzeba czytać w popiele, aby zrozumieć własną wiarę. Popiół, którym zostaną posypane nasze głowy, pochodzi ze spalonych palm wielkanocnych. Niemal rok temu wznosiłem do góry ten swoisty kwietny bukiety wiary, a teraz pochylam głowę i słyszę nad sobą jedne z najbardziej przejmujących słów: „Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz”. Od razu chce się wstać z klęczek.

Czytanie z popiołu

Popiół z palmy wielkanocnej jest zapisem naszej wiary rozpiętej między wielkim zwycięstwem i równie wielkim rozczarowaniem. Zwycięstwem, ponieważ Król powrócił. Rozczarowaniem, bo spodziewaliśmy się czegoś innego, jak uczniowie zmierzający do Emaus (Łk 24,21). Być może miało być ostateczne zwycięstwo Boga, raj na ziemi, powszechna sprawiedliwość, a życie pozostało niezmienne. Jest niewdzięczna praca, trudni ludzie wokół. Jak okiem sięgnąć – królestwo nowotworów, panowanie depresji, bezrobocia i niewierności. Popiół jest symbolem aż nadto czytelnym: rozkład ciała, śmierć, marzenia obrócone w pył. Środa Popielcowa stawia pytanie harde jak obraza: czy moja wiara też uległa spopieleniu?

Tylko życie spopielone, czyli takie, przez które przeszedł płomień, zrozumie mowę ognia. Moja wiara raz po raz chwieje się i upada, nie ma w sobie nic z niewzruszonego posągu. Przeciwnie: jest raczej tak, że to, co jest cenne, co jest naprawdę ważne, musi być próbowane w ogniu raz po raz. Popielec raz jeszcze rozpoczyna ten nigdy nienudzący się maraton na śmierć i życie, ćwiczenia duchowe w trójboju postu, modlitwy i jałmużny. Popiół na mojej głowie jest odważnym stwierdzeniem: tak, moje życie tu i tam zawaliło się. Moja wiara nie sprostała mojemu życiu. Posypane są popiołem moje plany, marzenia, awanse i tytuły. Życie mi się zapaliło, spłonęło, teraz mieszkam pośród zgliszczy. Moja znajomość drogi do królestwa rozpadu jest jednostronna: wiem, jak tam dojść, ale nie wiem, jak stamtąd powrócić. Tym, który zna całą drogę, który przemierzył krainę nicości tam i z powrotem, jest Jezus. W nadchodzących dniach będę wpatrywał się w Niego, zadając sobie raz jeszcze pytania na śmierć i życie. Kościół będzie powtarzał wielowiekowe drogowskazy: post, modlitwa i jałmużna. Abym nie stał się z człowieka posypanego popiołem człowiekiem przysypanym popiołem, słyszę głos kapłana: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Tak, teraz można naprawdę powstać.

Znaki zwycięstwa

Tam, gdzie były zgliszcza, raz jeszcze może okazać się, że istnieje życie. Popiół, znak rozkładu ciała, jest dla ucznia Chrystusa znakiem pokonania śmierci. Przypomina mi to sytuację z gargulcami, które zamieszczano na średniowiecznych katedrach. Co tam robią te pokraczne stwory, przerażenie i strach zastygłe w kamieniu?

Czy to wypada, aby na świątyni były umieszczane demoniczne wizerunki? Wypada, bo gargulce na katedrach wskazują na to, że zostały pokonane przez Chrystusa i teraz są po Jego stronie. Zwycięzca obnosi dookoła – tak aby wszystkim było wiadomo – to, co kiedyś stało mu na drodze, a teraz zostało pozbawione swej mocy. Pochylam głowę, aby przyjąć garść popiołu z głębokim spokojem: znam mowę śmierci właśnie dlatego, że została pokonana.

Wciąż zatrzymuje mnie popiół. Wielki Post nie będzie obfitował w błyski fleszy, zabraknie też gratulacyjnych uścisków dłoni. Jeśli coś spadnie na moją głowę, to nie konfetti, ale właśnie popiół. Środa Popielcowa to brama, przez którą nie można bezkarnie sobie wejść i wyjść. Każdy, kto pochyli wtedy głowę, zbliży się do Boga. Patriarchowie, prorocy i mistycy mówią, że zbliżający się do Boga nie może zostać przy życiu. Żeby nie spłonąć, trzeba samemu stać się ogniem. W przepięknym apoftegmacie ojców pustyni abba Lot odwiedza abbę Józefa i pyta: „Abba, żyję według małej reguły, trochę poszczę, trochę się modlę i medytuję, żyję w milczeniu i staram się utrzymać moje myśli w czystości, wszystko to w miarę moich możliwości. Co jeszcze powinienem robić?”. Starzec wstał i wyciągnął ręce w kierunku nieba, a jego palce stały się jak dziesięć płonących pochodni. I rzekł: „Jeśli chcesz, cały możesz stać się płomieniem”.