Reforma, świadectwo, dialog

W obradach wzięło udział 165 kardynałów, w tym 20 hierarchów, którzy 14 lutego otrzymali insygnia watykańskie.

Otwierając obrady Ojciec Święty zaznaczył, że Kolegium Kardynalskiemu przedstawiona jest dzisiaj synteza prac nad nową konstytucją apostolską dotyczącą reformy Kurii Rzymskiej. Tekst ten uwzględnił wiele sugestii, w tym szefów dykasterii oraz ekspertów w tej dziedzinie. Zamierzonym celem „jest sprzyjanie większemu zharmonizowaniu prac poszczególnych dykasterii i biur, żeby osiągnąć bardziej efektywną współpracę w tej absolutnej transparencji, która buduje autentyczną synodalność i kolegialność” - powiedział Franciszek. Dodał zarazem, że reforma nie jest celem samym w sobie, ale środkiem, by zyskać mocne świadectwo chrześcijańskie, sprzyjać bardziej skutecznej ewangelizacji, promować bardziej owocny duch ekumeniczny i zachęcać do bardziej konstruktywnego dialogu ze wszystkimi.

Papież podkreślił, że dzieło reformy wymaga czasu i współpracy wszystkich. Przypomniał, że za jej koniecznością opowiedziała się zdecydowanie większość kardynałów podczas kongregacji generalnych przed konklawe, a ma ona prowadzić do dalszego udoskonalenia tożsamości Kurii Rzymskiej. Jej istotą jest pomoc Następcy św. Piotra w wypełnianiu jego posługi najwyższego urzędu duszpasterskiego, dla dobra i w służbie Kościoła powszechnego oraz Kościołów partykularnych. Poprzez wypełnianie tej posługi wzmacnia się jedność wiary i wspólnota ludu Bożego oraz ma miejsce promowanie misji Kościoła w świecie. Osiągnięcie tego celu wymaga czasu, determinacji, a przede wszystkim współpracy wszystkich. „Ale aby to osiągnąć, musimy najpierw powierzyć się Duchowi Świętemu, który jest prawdziwym przewodnikiem Kościoła, błagając na modlitwie o prawdziwy dar rozeznania” - stwierdził Ojciec Święty.

Scalenie papieskich instytucji

Pierwszego dnia obrad, 12 lutego, w czasie przedpołudniowej sesji konsystorza głos zabrał kard. Oscar Rodriguez Maradiaga, kierujący Radą Kardynałów K-9 wspomagającą papieża w zarządzaniu Kościołem. Przypomniał on właśnie to zadanie Rady podkreślając, że wykracza ono poza reformę Kurii. Z kolei sekretarz Rady bp Marcello Semeraro przedstawił teologiczne i eklezjalne argumenty przemawiające za scaleniem w dwie specyficzne kongregacje kilku aktualnie istniejących papieskich instytucji. Pierwsza zajmowałaby się laikatem, rodziną i życiem, a druga - charytatywna - obejmowała kompetencje obecnych rad: Cor Unum, sprawiedliwości i pokoju, ds. migracji oraz służby zdrowia. W jej ramach proponowane jest też powstanie sekcji zajmującej się ochroną środowiska, w tym ekologią człowieka. Wciąż otwartym pytaniem pozostaje m.in. przyszła autonomia papieskich Akademii. Po prezentacji głos zabrało 12 kardynałów, którzy mówili m.in. na temat synodalności i kolegialności oraz istniejących między nimi różnic.

Po południu głos zabrało 28 kardynałów. Podkreślano między innymi potrzebę decentralizacji, pojmując ją przede wszystkim jako zastosowanie zasady pomocniczości. Wskazywano jednak również na znaczenie jakie ma wsparcie Kurii dla Kościołów lokalnych, zwłaszcza tam gdzie istnieją pewne słabości. Poruszając kwestie działań na arenie międzynarodowej podkreślano m.in. konieczność kompetencji Sekretariatu Stanu, w odniesieniu do wielkich wyzwań, w tym jedność perspektywy i podejmowanych działań. Odnoszono się również kwestii obecność osób świeckich, w tym kobiet w Kurii Rzymskiej. Wielu kardynałów zapewniało o swym uznaniu dla pracy Stolicy Apostolskiej. Podkreślano też, że nie powinno się deprecjonować Konstytucji "Pastor Bonus", a ewentualna reforma powinna nawiązywać do tej, którą przeprowadził Jan Paweł II. Postulowano też większe umiędzynarodowienie watykańskiego personelu.

Reforma watykańskich finansów

Drugiego dnia obrad, 13 lutego rano, kardynałowie wysłuchali czterech sprawozdań na temat uporządkowania watykańskich finansów. Głos zabrali prefekt Sekretariatu ds. Gospodarczych, kard. George Pell, mówiąc o podejmowanych pracach, w tym nad bilansami, oraz prof. Joseph F.X. Zahra, informując o pracach kierowanej przez niego Komisji ds. Struktury Ekonomiczno-Administracyjnej Stolicy Apostolskiej (COSEA). Następnie kard. Reinhard Marx mówił o kierowanej przez niego Radzie ds. Ekonomii, poruszanych kwestiach, z kolei Jean-Baptiste de Franssu o Instytucie Dziel Religijnych (IOR). 18 kardynałów zadało pytania. Znaczna część z nich wyrażała uznanie dla dokonanej pracy.

Sytuacja finansowa Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego jest lepsza, niż sądzono dotychczas, a poszczególne dykasterie dysponują aktywami o wartości ponad 1,5 mld dolarów USA, o których nie wiedziano wcześniej – powiedział kard. George Pell streszczając swoje wystąpienie. Prefekt Sekretariatu ds. Gospodarczych zapoznał kardynałów zgromadzonych na konsystorzu ze stanem przeprowadzanej obecnie reformy ekonomicznej.

Mówiąc o odkrytych aktywach kardynał zauważył jednocześnie, że jednym z wyzwań jest zrównoważenie prognozowanego na miliard dolarów deficytu w funduszu emerytalnym. Kardynałowie zostali poinformowano ponadto, że wartość zasobów nieruchomości Watykanu może być zaniżona czterokrotnie, co oznacza, że ogólna kondycja finansowa może być znacznie lepsza niż dotychczas sądzono. Prefekt Sekretariatu ds. Gospodarczych stwierdził, że sytuacja była zagmatwana, nie było wystarczających informacji, ale Stolica Apostolska daleka jest od bankructwa. Odnosząc się do odkrytych aktywów kard. Pell podkreślił, że rozbieżności nie są wynikiem nielegalnej działalności, ale niewydolnego systemu raportowania. „Po raz pierwszy uzyskaliśmy kompleksowy i jak jesteśmy przekonani, dokładny obraz tego, co się dzieje w gospodarce watykańskiej – powiedział australijski purpurat, dodając, że trud ten spotkał się z dużym poparciem kardynałów zgromadzonych w Rzymie.

Kard. Pell nie krył, że prace nad uporządkowaniem finansów Watykańskich napotykały na przeszkody, ale momentem decydującym było zatwierdzenie przez papieża Franciszka szeregu procedur zarządzania pieniędzmi, zgodnych z najlepszymi praktykami międzynarodowymi. Mówiąc o następnych działaniach w dziedzinie finansowo-gospodarczej zapowiedział, że przed latem zostanie mianowany audytor ogólny dla całego Watykanu, odpowiedzialny jedynie przed papieżem. Nieco później mianowana zostanie natomiast Rada Nadzorcza dla Administracji Dóbr Stolicy Apostolskiej. Jeszcze później wejdzie w życie przedstawianie przez poszczególne dykasterie kwartalnych raportów z realizacji budżetu.

Po popołudniowej sesji raport na temat działań Kościoła przeciwko nadużyciom seksualnym wobec osób nieletnich przedstawił kard. Seán O’Malley, który stoi na czele Papieskiej Komisji ds. Ochrony Nieletnich.