Gołąbeczka pokoju

– A o relikwiach zapomniano. Na 36 lat zostały zamknięte w klasztornym skarbcu – mówi ks. Rafiński. W międzyczasie doszło do kolejnej wojny, tym razem o sukcesję polską, jaka w latach 1733–1735 toczyła się pomiędzy zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III Sasa.

– Działania zbrojne objęły m.in. Gdańsk i Prusy Królewskie, jednak klasztor szczęśliwie uniknął pożogi. Jak się wydaje właśnie z wdzięczności za ocalenie opactwa postanowiono wprowadzić kult św. Oliwii – twierdzi Marek Adamkowicz, dziennikarz i pisarz. Wstawiennictwo „gołąbeczki pokoju” miało również w przyszłości chronić Oliwę i okolicę przed wojnami i kataklizmami.

Kandydat na ołtarze
Przygotowaniami do wprowadzenia relikwii zajął się ówczesny przeor klasztoru Iwo Roweder. Napisał teksty na ceremonię, do których klasztorny muzyk skomponował muzykę. Stworzył też projekt srebrnego relikwiarza. Jego wykonanie zlecił Janowi Jöde, słynnemu gdańskiemu złotnikowi. Dodatkowo kazał wykonać bogato zdobiony ołtarz św. Oliwii.

Ostatecznie po potwierdzeniu autentyczności relikwii, uroczystość ich wprowadzenia nastąpiła 6 czerwca 1739 r. Z całego Pomorza przybyły tłumy wiernych, które uczestniczyły w procesji z kościoła św. Jakuba do klasztornej świątyni. W przerwach między biciem dzwonów rozbrzmiewała muzyka. Co pewien czas oddawano salut armatni. Następnego dnia odbył się festyn ludowy.

Zdaniem ks. dr. Grzegorza Rafińskiego przeor Iwo Roweder, wielki orędownik kultu św. Oliwii, to jedna z najwybitniejszych postaci żyjących na Pomorzu w XVIII wieku. – Budowniczy dwóch kościołów, poeta, pisarz, myśliciel, nauczyciel króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, sekretarz prowincji cysterskiej, założyciel Bractwa Różańcowego w Łęgowie. A przede wszystkim człowiek wielkiej pobożności – wylicza ks. Rafiński.

– Współcześni uważali Rowedera za wybitną postać. W księdze zmarłych napisano o życiu przeora pół strony, podczas gdy zgon zwykłych śmiertelników odnotowano zaledwie jedną linijką tekstu – dodaje. Miejsce pochówku przeora przez długi czas nie było znane. Dopiero w 2009 r. odkrył je ks. Grzegorz. Grób znajdował się w kruchcie kościoła św. Mikołaja w Łęgowie. Od tamtego czasu wśród miejscowych wiernych daje się zauważyć rosnące zainteresowanie postacią zakonnika.

– Abp Głódź rozpoczął proces informacyjny w sprawie świątobliwości życia Iwo Rowedera. Ustanowiona przez metropolitę komisja zbiera dane potwierdzające heroiczność cnót zakonnika. Dokumentacja ta zostanie następnie wysłana do Watykanu – wyjaśnia ks. Rafiński.

Średniowieczny zabobon?
W XVIII w. kult św. Oliwii rozpowszechnił się w samej Oliwie oraz okolicznych miejscowościach. Co roku w niedzielę po Bożym Ciele obchodzono jej święto z odpustem. W uroczystych procesjach z Brzeźna, Jelitkowa i Sopotu panny przynosiły zapalone świece, które później stawiały wokół ołtarza św. Oliwii jako wota za odbudowanie spalonych w 1734 r. miejscowości. Modliły się także przez wstawiennictwo oliwskiej patronki o ochronę dla klasztoru i bezpieczeństwo dla Pomorza.

Kult „gołąbeczki pokoju” zanikł wraz z upadkiem opactwa. Do dziś nie wiadomo, co stało się z relikwiami włoskiej świętej. Po I rozbiorze Polski dobra cysterskie przejęło państwo pruskie. Według jednej z hipotez sami zakonnicy, którzy znaleźli się w opłakanej sytuacji materialnej, sprzedali cenny relikwiarz.

Jednak kult św. Oliwii, mimo że zapomniany, nigdy nie został zniesiony. Po 182 latach od kasaty zakonu, arcybiskup Sławoj Leszek Głódź wystosował list do Lorenzo Loppy, biskupa diecezji Anagni-Alatri, z prośbą o ponowne przekazanie relikwii świętej metropolii gdańskiej. – Zgoda nadeszła bardzo szybko, choć samo wyjęcie szczątków było skomplikowaną operacją logistyczną – przyznaje ks. Rafiński.

– Spoczywały one w specjalnym sarkofagu nieotwieranym od ponad stu lat. W środku były kości oraz dokumenty potwierdzające autentyczność relikwii. Otrzymaliśmy niewielką, liczącą ok. 1,5 cm kostkę – opowiada duchowny. Św. Oliwia powróciła na pomorską ziemię.

Decyzją metropolity jej relikwie zostały przekazane Sanktuarium Matki Bożej Łęgowskiej. Jednak ze strony niektórych środowisk padły pod adresem Kościoła zarzuty o pielęgnowanie „średniowiecznego zabobonu”.

– Katolicy wyznają wiarę w Jednego Boga. Relikwie natomiast ucieleśniają prawdę o „świętych obcowaniu”, którzy wstawiają się za nami u tronu Pana – podkreśla ks. Rafiński. – Poza tym przesłanie pozostawione ludziom przez św. Oliwię, jest wciąż aktualne. Piękne, szlachetne i uduchowione życie można osiągnąć tylko w zjednoczeniu z Chrystusem – uzupełnia.

W styczniu 2014 r. relikwie umieszczone w feretronie peregrynowały po oliwskich kościołach. – Parafianie pytali o historię św. Oliwii, modlili się przed relikwiami, całowali obraz – opowiada ks. Grzegorz. – Wśród modlących się była też jedna z konsekrowanych niedawno świeckich dziewic. Powiedziała mi, że świadectwo życia włoskiej świętej umacnia ją w wyborze, którego dokonała.