Jak formować kleryków, którzy byli molestowani?

Oto jego pełna wypowiedź:

1. Do tego, by rozpocząć proces uzdrowienia wewnętrznego, potrzebna jest samoświadomość ofiary molestowania seksualnego, jej wola wypowiedzenia bolesnych doświadczeń, pokonania lęku, poczucia krzywdy, chorego poczucia winy, a nade wszystko konieczna jest wewnętrzna wiara w możliwość przekroczenia swoistego więzienia, jakim jest trauma bycia wykorzystanym. Ważne jest też, by osoba wykorzystana spotkała kompetentną i zaufaną osobę, z którą mogłaby szczerze porozmawiać. Może to być dobry kierownik duchowy, psychologiczny doradca, terapeuta. Natomiast dzielenie się takimi doświadczeniami z osobami przypadkowymi czy też w relacjach koleżeńskich w seminarium bywa dwuznaczne. Kolega, przyjaciel nie udźwignie takich sytuacji, nie podpowie właściwych rozwiązań – są one zbyt ciężkie – a zdarza się, że jedynie dodatkowo upokorzy i zaogni ranę.

Nie można dla wszystkich sytuacji molestowania seksualnego w dzieciństwie stosować jednego schematu dla zrozumienia i rozwiązania. Każdy przypadek jest inny. Wszelkie uogólnienia mogą być mylące, niesprawiedliwe i krzywdzące. Trzeba przy tym uwzględnić wiek ofiary, jej więź emocjonalną z krzywdzicielem, stopień zastosowanej wobec niej przemocy, częstotliwość sytuacji wykorzystania itp. Ważne jest też pytanie, czy ofiara posiadała w okresie bycia wykorzystywaną mocne oparcie emocjonalne w osobach bliskich, np. w rodzicach. Gdy dziecko ma dobrą więź z ojcem – matką łatwiej upora się z taką traumatyczną sytuacją. Te doświadczenia mogą być różne: może to być molestowanie psychiczne, fizyczne, z zastosowaniem przemocy; sprawcą może być osoba przypadkowa, starszy kolega, wychowawca. Często bywa to ktoś z rodziny. Im bliższa więź emocjonalna ze sprawcą, tym głębsza trauma i tym większe destrukcyjne oddziaływanie.

2. Kandydaci do seminarium czy zakonu to ludzie „wzięci z tego świata”, stąd też może zdarzyć się, że znajdą się wśród nich osoby, które doświadczyły w dzieciństwie molestowania. Byłoby rzeczą niesprawiedliwą, nieludzką odmawiać im przystępu do stanu duchownego. Jedna doświadczona krzywda nakładałaby się na kolejną. Pan Bóg powołuje tych, których chce. Bolesna przeszłość stawia jednak przed kandydatem większe wymagania duchowe i ludzkie. Nie może on udawać, że nie ma żadnego problemu i ukrywać go. Jest zobowiązany moralnie do przepracowania tej sytuacji z odpowiednimi osobami w okresie formacji, by nie miała ona negatywnego – destruktywnego wpływu w późniejszym okresie. Doświadczoną traumę trzeba potraktować jako ważne wyzwanie.

Wielką trudnością bywa jednak to, że osoby wykorzystane, wyparłszy uprzednio te bardzo bolesne doświadczenia w lochy nieświadomości, długo nieraz nie są w stanie uświadomić sobie wagi swoich traumatycznych przeżyć i ich wpływu na życie dorosłe. Poza tym wiedza psychologiczna w środowiskach formacyjnych na ten temat bywa upowszechniana stosunkowo od niedawna.

Nie sądzę jednak, by jedynym i zasadniczym narzędziem do rozwiązania takich sytuacji była najpierw psychologia: badania diagnostyczne, psychoterapia, psychoanaliza. Równie ważne jest głębokie doświadczenie duchowe: modlitwa osobista oparta o słowo Boże, kompetentnie prowadzone kierownictwo duchowe, sakramenty święte. Zdarza się, że osoba wykorzystana, odprawiając ignacjańskie Ćwiczenia duchowne, wchodzi w historię swojego życia i nagle odkrywa, jak duże znaczenie miało dla niej doświadczenie, które całymi latami lekceważyła, pomniejszała, od którego uciekała. Powraca wtedy cały wstyd, gniew, poczucie krzywdy i upokorzenia, jakie gromadziły się gdzieś podskórnie. Wcale nie dziwi mnie, że po dziesiątkach nieraz lat pewne osoby zaczynają o tym mówić z takim bólem, jakby to miało miejsce wczoraj. Nie mamy prawa zamykać takim osobom ust w imię świętego spokoju w swoim środowisku.

Wydaje mi się, że współczesne media wyrządzają krzywdę ofiarom, także tym sprzed wielu lat, gdy zachęcają je do publicznego ujawniania doznanego molestowania i opisywania go, zanim sama ofiara nabierze pewnego dystansu, choćby minimalnego, i nie zintegruje tej sytuacji, choćby w małym stopniu. Trauma molestowania wymaga spokoju, dyskrecji, zaufania, ciszy.

Problem wniesienia oskarżenia do odpowiednich instancji pozostaje oczywiście otwarty. Osoba ma do tego prawo. To jednak dalszy krok, którym w tym momencie się nie zajmujemy. Uważam, że jest błędem rozpoczynanie leczenia poczucia krzywdy wykorzystania seksualnego od wnoszenia sądowych oskarżeń.

Natomiast problem rozmówienia się ofiary z krzywdzicielem musi być głęboko przemyślany, rozeznany w relacji kierownictwa duchowego czy też terapii. Nie może to być działanie odruchowe i niekontrolowane.