Kościół: nowoczesny model. Rząd: likwidacja

Stanowisko polskiego Episkopatu w tej sprawie zostało przyjęte 14 marca podczas obraz 357. zebrania plenarnego. „Konferencja Episkopatu Polski – czytamy w komunikacie - kieruje się wolą dialogu ze stroną rządową odnośnie do Funduszu Kościelnego i sytuacji ekonomicznej Kościoła. Dostrzega potrzebę stworzenia nowoczesnego modelu, nawiązującego do wzorców wypracowanych w różnych państwach europejskich. Powinno się to dokonać poprzez wypełnienie zapisów 22. artykułu Konkordatu, w którym strony zobowiązują się do regulacji spraw finansowych instytucji kościelnych na drodze dialogu”.

Strona rządowa dzień później na zebraniu Komisji Wspólnej zaproponowała, aby zlikwidować Fundusz, który z pieniędzy budżetowych opłacał składki ubezpieczeniowe za część duchownych, przenieść opłacanie tych składek na Kościół oraz wprowadzić możliwość odprowadzania 0,3 proc. podatku przez osoby fizyczne na rzecz wybranego Kościoła.

Przedstawiciele Kościoła nie ustosunkowali się do propozycji rządowej oświadczyli tylko, że przyjmują ją „do wiadomości”. Ustalono wtedy, że dalsze rozmowy będą się toczyć na forum komisji konkordatowych - w zgodzie w procedurami wynikającymi z umowy konkordatowej. Podpisując Konkordat obie strony zgodziły się, że stworzą wspólne gremium, które zajmie się całokształtem regulacji spraw finansowych na styku państw-Kościół. Pod 14 lat, jakie minęły od ratyfikacji Konkordatu - pracy tej nie wykonano. Dlatego Kościół uważa, że jest czas, aby podjąć ją obecnie.

Sprawy te reguluje szczegółowo art. 22 ust. 2 Konkordatu, który brzmi: „Przyjmując za punkt wyjścia w sprawach finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa obowiązujące ustawodawstwo polskie i przepisy kościelne Układające się Strony stworzą specjalną komisję, która zajmie się koniecznymi zmianami. Nowa regulacja uwzględni potrzeby Kościoła biorąc pod uwagę jego misję oraz dotychczasową praktykę życia kościelnego w Polsce”.

Pierwszy etap rozmów zespołów komisji konkordatowych dotyczyć będzie zapewne propozycji rządowych, związanych z nowelizacją ustawy o dobrach martwej ręki, przedstawionych przez stronę rządową Kościołowi w dniu 15 marca. Zawiera ona m.in. propozycję likwidacji Funduszu Kościelnego, przeniesienia płatności składek na ZUS za osoby duchowne na „instytucje zwierzchnie Kościołów” oraz możliwość odprowadzania 0,3 proc. podatku przez osoby fizyczne na rzecz wybranego Kościoła.

Na dalszym etapie tematem pracy obu zespołów będzie najprawdopodobniej szersze spektrum zagadnień związanych z formami udziału państwa w finansowaniu niektórych zadań na rzecz społeczeństwa realizowanych przez Kościół. Krótko mówiąc, chodzi tu o stworzenie – postulowanego przez Konferencję Episkopatu: nowoczesnego modelu finansowania instytucji wyznaniowych, analogicznie jak to zrobiono w wielu państwach europejskich.

Strona kościelna gotowa jest do dialogu z rządem, ale postrzega go znacznie szerzej – właśnie w duchu umowy konkordatowej. Nie zgadza się zatem na prostą likwidację Funduszu Kościelnego, ale postulować będzie jego przekształcenie w inną formę wypełniającą analogiczne zadania, leżące po stronie państwa. Może to nastąpić drogą modernizacji Funduszu (usprawnienia jego działalności), bądź drogą innych rozwiązań, np. wprowadzenia tzw. asygnaty podatkowej na rzecz Kościołów.

Możliwość odprowadzania części podatku od osób fizycznych na rzecz wybranego Kościoła w Europie realizowana jest za pomocą dwóch modeli: obowiązkowego w Niemczech i w Austrii oraz dobrowolnego we Włoszech, Hiszpanii bądź na Węgrzech.

W Niemczech każdy członek określonego Kościoła w ramach „podatku kościelnego” oddaje 8 – 9 % całości swego podatku. Znacznie mniejsze kwoty obowiązują w krajach, gdzie podatek ma charakter dobrowolny: w Hiszpanii (0,7 proc.), we Włoszech (0,8 proc.) czy na Węgrzech (1 proc. podatku). Propozycja rządu polskiego odbiega zatem znacznie - na niekorzyść Kościołów - od standardów przyjętych w tym zakresie w Europie.

Kościół – odwołując się do Konkordatu – sugeruje ponadto, że wszelkie rozwiązania ustawodawcze dotyczące Kościoła, powinni być wcześniej poprzedzone umową zawartą przez obie strony. Natomiast rząd jest temu przeciwny odwołując się do jednostronnej deklaracji interpretującej Konkordat przyjętej przez przez postkomunistyczny gabinet Włodzimierza Cimoszewicza w 1997r., jeszcze przed ratyfikacją umowy ze Stolicą Apostolską.

Przedstawiciele Kościoła sugerują ponadto, że należałoby dokonać rozliczenia dotychczasowej działalności Funduszu Kościelnego. Obecne rozmowy z rządem – zdaniem ks. prof. Dariusza Walencika - są dobrą okazją, by dokonać takiego całościowego bilansu. „Należałoby w nim przedstawić, ile Kościół stracił w PRL, ile zdołał odzyskać po 1989 r., z czego zrezygnował na rzecz społeczeństwa, i jasno powiedzieć, że ten bilans oznacza zamknięcie pewnego historycznego okresu i obie strony sprawę rewindykacji majątkowych uznają za ostatecznie zakończoną” – wyjaśnił w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” z 26 marca.

Zespołowi Roboczemu Kościelnej Komisji Konkordatowej ds. Realizacji 22 art. Konkordatu przewodniczy kard. Kazimierz Nycz, stojący na czele Rady Ekonomicznej Episkopatu, a Zespołowi Roboczemu ds. Finansów Rządowej Komisji Konkordatowej – minister administracji i cyfryzacji Michał Boni.

W skład Zespołu Roboczego Kościelnej Komisji Konkordatowej wchodzą także: abp Stanisław Budzik, metropolita lubelski, przewodniczący Kościelnej Komisji Konkordatowej, abp Wiktor Skworc, metropolita katowicki, bp Wojciech Polak, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski, dr Irena Ożóg oraz ks. prof. Piotr Stanisz z KUL.

W zespole rządowym zasiadają oprócz szefa MAC, wiceminister MAC Włodzimierz Karpiński, wiceminister finansów Hanna Majszczyk, dyrektor Departamentu Prawa Gospodarczego w Rządowym Centrum Legislacji Monika Salamończyk, dyrektor Departamentu Finansowego w Ministerstwie Kultury Wojciech Kwiatkowski oraz wicedyrektor Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych MAC Andrzej Marciniak.