Święty schodzi ze strychu

Wszystko zaczęło się od pew­nej starej szafy – wspomina o. Marek Nowacki, paulin z Wro­cławia. W 2006 r. w czasie porządkowania zaplecza zakrystii (i owej szafy), sprzątający zawołali ojca. „Jest tu dużo śmieci. Gdzie to wy­rzucić?” – pytali. Okazało się, że chodzi m.in. o fragmenty starych ołtarzy, ornamentów. – To nie są śmieci, to zabytki – stwierdził i, by nikomu nie przyszło do głowy wyrzucenie ich, zabrał je do swoje­go pokoju. Potem, gdy odnaleziono następne zabytkowe przedmioty, pojawiła się myśl o stworzeniu mini-muzeum.

Obejrzeli ucho, zbadali farbę

– Organizowanie muzeum sprawiło, że zainteresowałem się historią kościoła, jego wyposaże­niem – mówi o. Marek. – Dowie­działem się także nieco o znajdu­jących się tu niegdyś obrazach Michaela Willmanna.

Odkrycia arcydzieła dokonał Marcin, student historii. Gdy po­informował, że znalazł na strychu obraz, który u góry jest owalny, o. Markowi zapaliła się lampka. Zaczął podejrzewać, że może to być zaginione dzieło Willmanna z ołtarza bocznego. Zanim jednak podejrzenie potwierdziło się, stary obraz nie spotykał się z zainteresowaniem – nawet osób z urzędu konserwatorskiego. Decydująca okazała się dopiero przypadkowa rozmowa z dr. Maciejem Łagiewskim, dyrektorem Muzeum Miej­skiego Wrocławia, który kiedyś zajrzał do klasztoru paulinów na naleśniki.

Od tej chwili sprawy nabrały rozpędu. Zabytek trafił w ręce spe­cjalistów, a ci potwierdzili: to auten­tyczne dzieło Michaela Willmanna, XVII-wiecznego artysty zwanego śląskim Rembrandtem. Wrocław­ski historyk sztuki dr hab. Andrzej Kozieł należał do tych, którzy od początku rozpoznali autora. – To głównie sprawa intuicji – mówił. Ale wskazał również na konkretne dowody, m.in. charakterystyczne dla Willmanna bezkształtne ucho malowanej postaci, specyficzne ukazanie palców stopy czy dłoni zaciśniętej na krucyfiksie.

Jak obraz znalazł się na strychu, pośród dekoracji Bożego grobu? Przez lata nikt nie dostrzegał w nim dzieła mistrza, był bardzo znisz­czony. Po II wojnie światowej został wyjęty z ram i zastąpiony wizerun­kiem Matki Bożej Ostrobramskiej.

Wierny przyjaciel

Na tym nie koniec odkryć u paulinów. Niedawno okazało się, że własnoręcznym dziełem Willmanna jest również obraz w ołtarzu głównym kościoła, ukazujący wizję św. Antoniego. – Świadczy o tym niedostrzegana dotąd sygnatura mistrza – mówi A. Kozieł. – Przez lata nie domy­ślano się, że twórcą „Wizji” jest Willmann m.in. dlatego, że została częściowo przemalowana w XIX w. Prawdopodobnie oba obrazy, ze św. Antonim i św. Janem Kapistranem, przetrwały na miejscu właśnie dzięki temu, że nie rozpo­znano ich. Pozostałe dzieła Willmanna, które kiedyś znajdowały się w kościele, Niemcy wywieźli stąd w czasie wojny.

A. Kozieł podkreśla, że we Wrocławiu kiedyś było mnóstwo prac tego artysty i czas, by miasto zaczęło w większym stopniu wyko­rzystywać fakt, że związany z nim był malarz takiego formatu. Obec­nie kilkadziesiąt jego obrazów znaj­duje się we wrocławskim Muzeum Narodowym. Poza salami muzeum dwa z nich można znaleźć u sióstr urszulanek, jeden w kaplicy serca­nek na Ostrowie Tumskim. Kolejne dwa – ze św. Janem Kapistranem i wizją św. Antoniego (który czeka na konserwację), będą dostępne właśnie w kościele przy ul. św. An­toniego. – Będzie je można oglądać w miejscu, dla którego powstały. Mogą stać się jedną z większych atrakcji Wrocławia – podkreśla.

– Święty Jan Kapistran za życia bardzo cenił paulinów. „Kto chce zobaczyć żywych świętych, niech idzie do klasztoru Marianosztra, a jego życzenie spełni się” – mówił. Tak się złożyło, że właśnie z tego klasztoru na Węgrzech paulini przybyli do Polski – zauważa o. Marek. – Kiedy we Wrocławiu powstała myśl, żeby świętować 300-lecie kościoła św. Antoniego, św. Jan Kapistran znów wyłonił się z przeszłości i stał się w pewien sposób patronem tego jubileuszu. Dawna przyjaźń odżyła.

Z krzyżem i chorągwią

Św. Jan Kapistran (1386-1456), który we Wrocławiu głosiłswego czasu kazania porywające tłumy ludzi, zasłynąłjako prowadzący wojska chrześcijan do walki z Turkami w czasie bitwy pod Belgradem w 1456 r. Tak jest przedstawiony na wrocławskim obrazie. Jak podkreślająbadacze, ukazanie go w ten sposób we Wrocławiu przełomu XVii i XVi ii w. miało symbolizowaćodrodzenie Kościoła katolickiego na Śląsku.