Święty "bolszewik"

Religijna przypowieść
Scenariusz „Wniebowstąpienia” powstał na podstawie powieści „Sotnikow” Wasila Bykau, wybitnego białoruskiego pisarza i tłumacza. Bykau przekładał na język białoruski twórczość m.in. Adama Mickiewicza i Karola Wojtyły. Szepitko nie trzymała się wiernie powieści, a władze radzieckiej kinematografii nie myliły się, określając go jako „religijną przypowieść.” Szepitko nakręciła film czarno-biały, bardzo ascetyczny w doborze środków formalnych. Jest to z pewnością jeden z najlepszych filmów podejmujących tematykę wojenną w historii kina, jednak jego przesłanie jest o wiele bardziej uniwersalne. Wojna pokazana jest tu w sposób niezwykle realistyczny, daleko odbiegający od panujących nie tylko w radzieckim kinie schematów.

Akcja filmu rozgrywa się w czasie II wojny światowej na zajętej przez Niemców Białorusi. Partyzanci Rybak i Sotnikow mają zdobyć żywność dla swojego oddziału. W czasie wyprawy Sotnikow zostaje ranny. Przeżywa dzięki pomocy Rybaka. Ostatecznie obaj trafiają w ręce Niemców i współpracującej z nimi miejscowej policji. Wraz z nimi zostaje aresztowana kobieta, która udzieliła im pomocy. O losach bohaterów zdecyduje przesłuchujący ich kolaborujący z okupantami śledczy Portnow, były działacz partyjny, przypominający w filmie zarówno szatana-kusiciela, jak i Piłata. Tę postać genialnie zagrał Anatolij Sołonicyn, ulubiony aktor Tarkowskiego

Znaczący jest już sam początek i koniec filmu, kiedy kamera pokazuje w oddali fragment prowincjonalnego miasteczka z wyraźnie rysującą się w środku cerkwią. Dzięki temu po obejrzeniu „Wniebowstąpienia” widz nie ma wątpliwości, że oglądał wpisaną w realia II wojny światowej Pasję.

***

Wniebowstąpienie: reż. Łarisa Szepitko, wyk.: Boris Płotnikow, Władimir Gostuchin, Anatolij Sołonicyn; ZSRR 1976.