Religia jest integralną częścią ludzkiego bytowania

Niestety, lekarstwo podawane umierającemu bywa zazwyczaj mało skuteczne, dlatego też – chociaż Konstytucja stała się kamieniem milowym historii polskiej myśli politycznej, w sumie okazała się „testamentem gasnącej Ojczyzny”. Obowiązywała tylko przez ponad rok, po czym została obalona przez armię rosyjską i wojska konfederacji targowickiej.

Tym niemniej miała ona dla kolejnych pokoleń Polaków ogromne znaczenie, ponieważ przez długie lata rozbiorów podtrzymywała nadzieję na wolność, nadzieję na możliwość stworzenia bardziej sprawiedliwego społeczeństwa. Po upływie wieków – twierdził św. Jan Paweł II – doceniamy jeszcze bardziej wagę tego dokumentu. „Odczytujemy w nim prawdę o Polsce... Synowie i córki tej ziemi nie przestali wierzyć w ‘odnowę jej oblicza’ pod tchnieniem tego Ducha, który natchnął twórców Konstytucji 3 maja” (Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone w czasie nabożeństwa dziękczynnego z okazji 200. rocznicy Konstytucji 3 Maja. Warszawa – 8.06.1991). Wagę tej Konstytucji rozumieli też dobrze wrogowie Polski, dlatego świętowanie daty jej uchwalenia było zakazane tak podczas rozbiorów, jak i podczas okupacji, aż w końcu zostało całkowicie zniesione przez władze komunistyczne (w styczniu 1951). Na szczęście prawdy nie da się zabić raz na zawsze.

Dzisiaj

A dzisiaj, jakie znaczenie ma Konstytucja majowa dzisiaj? Otóż dzisiaj przypomina nam ona o tym, że jej twórcy - choć sami nieraz zarażeni duchem wolterianizmu i sceptycyzmu, który wiał w ówczesnej Europie - umieli się wznieść ponad siebie. Nie bali się rozpocząć Preambuły Konstytucji słowami: „W imię Boga, w Trójcy Świętej jedynego”.

Odwołując się zaś do Boga, zwrócili uwagę na to, że religia jest integralną częścią ludzkiego bytowania. Że człowiek nie może nie stawiać sobie zasadniczych pytań o siebie samego, o sens swego życia, o Boga. Tym samym potwierdzili, że „niedowiarstwo jest czymś przypadkowym, że tylko wiara jest stałym stanem ludzkości” (A. De Tocqueville). Odwołując się do Boga, umocowali nasze podstawowe prawa w odpowiedzialności wobec Boga. Skończone przyczyny ograniczają się wzajemnie i konkurują ze sobą, wiec tylko tam, gdzie boska nieskończoność spotyka się z ludzką skończonością, tam człowiek nie jest upokarzany, zastraszany ani uciskany, ale zostaje wyniesiony do uczestnictwa w „wolności i chwale dzieci Bożych” (Rz 8,21). Tylko tam, to co śmiertelne i zniszczalne jest przepełnione nieśmiertelnością i niezniszczalnością.

Po wielu dziesiątkach lat soborowa konstytucja Gaudium et spes zwróciła uwagę na tę samą żywotną więź między stworzeniem i Stwórcą. Podkreśliła ona, że prawa człowieka nie są regułami skonstruowanymi przez wspólnotę państw – nawet jeśli przyjęły je one w formie „statutowej“ – lecz są trwale wyznaczone jako wiążące normy społeczne tylko wówczas, gdy odnoszone są do Boga. Prawa człowieka, oparte wyłącznie na geście politycznej ideologii, są ograniczone w czasie, gdyż w każdej chwili władza może zinterpretować i zrealizować je inaczej. Natomiast zakotwiczenie ich w Bogu wyłącza je z interwencji i dowolności ludzkiej.

Kościół więc „głosi prawa ludzi, a także uznaje i wysoko ceni dynamizm czasów współczesnych, które te prawa pod każdym względem wspiera. Tendencja ta powinna być jednak przepojona duchem Ewangelii i chroniona przed wszelkiego rodzaju fałszywą autonomią. Ulegamy bowiem pokusie przekonania, że nasze prawa osobowe są przestrzegane w pełni jedynie wtedy, gdy uwalniamy się od wszelkich norm prawa Boskiego. W ten zaś sposób godność osoby ludzkiej nie tylko nie jest chroniona, lecz wręcz ginie” (Gaudium et spes, 41).

W swoim wystąpieniu w niemieckim Bundestagu (22.09.2011) papież Benedykt XVI zwrócił uwagę na to, że – właśnie na podstawie przekonania o istnieniu Boga Stwórcy - rozwinięto ideę praw człowieka, ideę równości wszystkich ludzi wobec prawa, rozumienie nienaruszalności godności ludzkiej w każdej pojedynczej osobie oraz świadomość odpowiedzialności ludzi za ich działanie. To przeświadczenie tworzy naszą pamięć kulturową. Jego ignorowanie lub traktowanie go tylko jako przeszłości byłoby pozbawianiem naszej kultury jej integralności i pozbawiałoby ją jej całokształtu. Spotkanie to - świadome odpowiedzialności człowieka przed Bogiem i uznające nienaruszalną godność każdego człowieka - umacnia kryteria prawa, których obrona jest naszym zadaniem w każdym czasie. 

To nie interesy ekonomiczne łączą, tworząc wspólnotę losu obywateli europejskich, i na pewno nie agnostyczno-ateistyczna ideologia, która pragnie się upowszechnić jako filozofia państwa w instytucjach europejskich. Jest ona z gruntu skazana na upadek, który pociągnie za sobą w przepaść frustracji wielu ludzi. To właśnie spuścizna kulturowa chrześcijaństwa jest najlepszym zabezpieczeniem przed pojawiającymi się nowymi ideologiami totalitarnymi, zagrażającymi godności człowieka, grożącymi zniszczeniem praworządnej demokracji i pluralistycznego społeczeństwa.