Powrót Prymasa

Ujawnione sowieckie dokumenty z jesieni 1956 r. pokazują, jak blisko było wtedy do wojskowej interwencji, gdyby Moskwa uznała, że sytuacja w Polsce wymyka się spod kontroli. Nikita Chruszczow, nowy szef sowieckich komunistów, wiosną 1956 r. zainicjował zmiany, które wstrząsnęły całym systemem. Z więzień w Związku Sowieckim w ciągu kilku miesięcy wypuszczono pół miliona więźniów politycznych. Zelżała cenzura i ograniczono uprawnienia bezpieki, ale sytuacja gospodarcza nadal była trudna. W czerwcu 1956 r. wybuchł bunt robotników w Poznaniu, a w lipcu w Budapeszcie skończyła się władza Mátyása Rákosiego, najwierniejszego wasala Moskwy. Dlatego jesienią 1956 r. Chruszczow był zdecydowany użyć siły, gdyby wydarzenia w Polsce zagroziły interesom Związku Sowieckiego. Niepokoiły go nie tylko tłumy na ulicach polskich miast, ale także podziały wśród polskich komunistów i wzrastająca popularność Władysława Gomułki, który zwolniony z aresztu, gdzie przebywał od 1951 r., jesienią został wybrany do kierowniczych gremiów PZPR. Chruszczow obawiał się, że PZPR pod jego kierunkiem pójdzie drogą jugosłowiańską i zrzuci kuratelę Moskwy. Przed takim scenariuszem ostrzegał sowiecki ambasador w Warszawie Pantielejmon Ponomarienko, zachęcając do twardej postawy wobec Polaków.