Biblijna dysputa

W niezwykłym dialogu kardynał Gianfranco Ravasi i włoski filozof Umberto Galimberti dyskutowali w poniedziałkowy wieczór w Bazylice św. Piotra o zasadniczych tematach myśli chrześcijańskiej. W ramach Lectio Petri, serii wykładów na temat pism Pawła Apostoła, skupili się na Liście do Rzymian, który kard. Ravasi określił jako „teologiczne arcydzieło”.

Kard. Ravasi, emerytowany przewodniczący Papieskiej Rady ds. Kultury, wyjaśnił, że św. Paweł porusza w swoich listach tematy egzystencjalne: „Co to znaczy być człowiekiem? Jaka jest relacja między Bogiem a łaską? I jaką rolę odgrywa sprawiedliwość?” Złożoność tych pytań znajduje odzwierciedlenie w nasyconym głęboką treścią języku tekstu. Zilustrował to serią greckich terminów: od σάρξ (sarx, „ciało”) przez „grzech” i „prawo” do χάρις (charis, „łaska”) i wreszcie do πίστις (pístis, „wiara”) i δικαιοσύνη (dikaiosýnê, „sprawiedliwość”). „To jest wielki dar Boga, który anuluje naszą winę i pozwala nam się  odnowić” – powiedział kard. Ravasi.

Konkretne tematy

W wywiadzie dla watykańskich mediów kard. Ravasi podkreślił również społeczne znaczenie Listu do Rzymian: „Ten tekst dotyczy nie tylko kwestii teologicznych, ale także bardzo konkretnych tematów, od kwestii podatkowych po relacje między Żydami i chrześcijanami”. Paweł mówi również o Kościele rzymskim, który składał się z chrześcijan z różnych klas społecznych, co czyni tekst odzwierciedleniem realiów społecznych jego czasów.

Wolność wiary zamiast absolutnej pewności

Umberto Galimberti, filozof i psychoterapeuta, podchodzi do wiary z perspektywy niereligijnej, ale podkreślił potrzebę otwartego dialogu. Odniósł się do poglądu Tomasza z Akwinu, że wiara nie jest karmiona przez rozum, ale przez wolę. „Ci, którzy wierzą, robią to, ponieważ chcą wierzyć. Ale oznacza to również, że jego umysł pozostaje niespokojny, zawsze poszukujący” - stwierdził.

Dla Galimbertiego ta niepewność ma kluczowe znaczenie dla dialogu międzyreligijnego. „Jeśli spotkam wierzącego, który wierzy z zachwytem i ma wątpliwości, mogę z nim porozmawiać. Ale każdy, kto twierdzi, że ma absolutną prawdę, nie jest otwarty na dialog” – stwierdził filozof. Ostrzegł również przed przekształceniem chrześcijaństwa w zwykłą „agencję etyczną”, która zajmuje się kwestiami społecznymi, takimi jak moralność seksualna i edukacja, ale zaniedbuje swoje duchowe korzenie. „Bóg nie jest już w centrum, niebo wydaje się być puste” – przestrzegł filozof.

Chrześcijaństwo jako religia ciała

Galimberti uznał chrześcijańską ideę wcielenia za szczególnie fascynującą: „W przeciwieństwie do innych religii monoteistycznych, w których Bóg pozostaje absolutną transcendencją, w chrześcijaństwie staje się człowiekiem” – podkreślił. Jego zdaniem wcielenie jest kluczowe dla całej chrześcijańskiej teologii: „Pierwsi chrześcijanie nie znali pojęcia duszy, które pochodzi od Platona. Chrześcijaństwo nie jest religią duszy, ale ciała. W Eucharystii nie spożywamy duszy Chrystusa, ale Jego ciało i krew. A kiedy mówimy wyznanie wiary, nie wyznajemy nieśmiertelności duszy, ale zmartwychwstanie ciała” – przypomniał filozof.

Niezwykła wymiana 

Rozmowa kardynała Ravasiego i Umberto Galimbertiego podkreśliła aktualność Listu do Rzymian w naszych czasach. Mimo odmiennych podejść, obydwie strony znalazły wspólny mianownik: wartość dialogu, który jest możliwy tylko dzięki otwartości i wzajemnemu szacunkowi. Galimberti podsumował to trafnie: „Wiara jest niepewną, nigdy się niekończącą podróżą. A może istnieć tylko w miłości”.

Umberto Galimberti (1942) jest znanym i cenionym włoskim intelektualistą, profesorem antropologii kultury na Uniwersytecie Ca` Foscari w Wenecji oraz psychologiem i psychoanalitykiem. Jest ceniony m. in. za wkład do badań nad myślą symboliczną rozumianą jako pierwotna i najbardziej autentyczna podstawa ludzkiej psychiki na której bazuje myśl logiczno-metafizyczna i racjonalna.