Co z biskupami bez papieskiego mandatu?

3. Przestępstwo określone w kan. 1382 KPK popełnia biskup, który konsekruje jak i konsekrowany duchowny. Ponadto, biorąc pod uwagę, że w obrzędzie święceń biskupich uczestniczy zazwyczaj więcej biskupów, ci którzy podejmują zadanie współkonsekrujących, to znaczy nakładają ręce i recytują modlitwę konsekracji podczas święceń (patrz Caeremoniale Episcoporum nn. 582 i 584), są współsprawcami przestępstwa i w związku z tym również podlegają sankcji karnej. Taka interpretacja znajduje potwierdzenie w tradycji Kościoła i jego najnowszej praktyce.

4. Jeśli natomiast chodzi o ukaranie przestępstwa, kara ekskomuniki przewidziana przez kanon 1382 KPK związana jest z ogólnymi wymaganiami prawa kanonicznego, ponieważ pociąga za sobą karę latae sententiae rzeczywiście i z całą pewnością. Jak wiadomo, oprócz ogólnych sankcji karnych ferendae sententiae, nałożonych przez uprawnioną władzę za pośrednictwem wyroku lub dekretu, wieńczących odpowiednie postępowanie w ustroju kanonicznym istnieją również tak zwane kary latae sententiae, które nie są zależne od zewnętrznego sędziego, który je nakłada, ale wyłączenie od popełnienia przestępstwa, za wyjątkiem tego co nakazano w kan. 1324 § 3. Ten ostatni zwalnia od określonej kary latae sententiae, jeśli zaistnieją okoliczności, które zgodnie z § 1 tego samego kanonu, choć nie wykluczają kary jako takiej, to jednak ją łagodzą. Kanon 1324 § 3, faktycznie stanowi, że sprawca nie zaciąga kary latae sententiae, jeśli zachodzi jedna z okoliczności wymienionych w kan. 1324 § 1. Dlatego każda osoba, w przypadku święceń biskupich bez mandatu papieskiego, jest rozpatrywana indywidualnie, według jej sytuacji osobistej w odniesieniu do zaciągnięcia kary ekskomuniki latae sententiae zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej. Wspomniane okoliczności osobiste mogą być bardzo różne, a w niektórych przypadkach mogą stanowić okoliczności łagodzące przewidziane przez prawo. W związku z tym kanon 1324 § 1 KPK wskazuje, że poważne wzburzenie uczuciowe, nie ukończenie szesnastego rok życia, przymus ciężką bojaźnią chociażby tylko względnie, konieczność lub wielka niedogodność, poważna i niesłuszna prowokacja, czy niezawiniona niewiedza, iż do ustawy lub nakazu została dołączona kara są okolicznościami łagodzącymi, które wykluczają karę latae sententiae w sposób określony przez prawo. Niewiele z tych warunków można przypisać do przestępstwa konsekracji bez mandatu papieskiego. Istnieje jednak pewien zespół okoliczności łagodzących określonych w kan. 1324 § 1, 5° KPK, które jak wykazała historia można pogodzić z przestępstwami tego rodzaju: gdy osoba, która popełnia przestępstwo jako udzielający sakry lub ją przyjmujący jest „przymuszony ciężką bojaźnią, chociażby tylko względnie, albo z konieczności lub wielkiej niedogodności”. W konkretnym przypadku święceń biskupich bez mandatu papieskiego okoliczność łagodząca ciężkiej bojaźni czy wielkiej niedogodności (uwolnienia się od przemocy fizycznej), powinna zostać zweryfikowana w przypadku każdej osoby, która uczestniczy w obrzędzie: konsekrujących biskupów i duchownych przyjmujących konsekrację. Każdy z nich zna w swoim sercu stopień zaangażowania osobistego, a prawe sumienie wskaże każdemu czy zaciągnął karę latae sententiae.