Powrót do kns?

Europejska Partia Ludowa obradowała we Florencji nad sposobami wyjścia Europy z kryzysu. Pojawiła się między innymi myśl – wyraził ją przewodniczący Rady Europejskiej Herman van Rompuy – że powinno się wrócić do zasad katolickiej nauki społecznej, zwłaszcza do jej fundamentów czyli zasad solidarności i subsydiarności (uczestnictwa i pomocniczości). Zastanawiam się czemu tak późno.

Nie mam oczywiście gotowych rozwiązań, które uzdrowiłyby europejską gospodarkę. Daleki też byłbym od tego, by w imię solidarności wprowadzać socjalistyczną urawniłowkę w myśl zasady, że żołądki mamy wszyscy takie same. Prawdą jednak jest, że każdy człowiek, czy chce, czy nie chce, żyje w społeczeństwie. I korzysta z dobrodziejstwa ochrony dawanego przez tę zorganizowaną społeczność. Nie można pozwalać na to, by w tej społeczności jedni bogacili się kosztem drugich; bogacili się za cenę krzywdy innych. I nie mam tu na myśli przede wszystkim spraw wynagrodzenia za pracę.

Ot, choćby przykład bliski mi jako mieszkańcowi Śląska. Kopalnie dziś często prowadzą wydobycie „na zawał” (bez zasypywania starych wyrobisk). A na powierzchni wszystko się wali. Polska gospodarka potrzebuje węgla, fakt. Ale może też powinno się pomyśleć, że ludzie potrzebują mieszkać w godziwych warunkach, a nie w grożących zawaleniem ruderach? Albo takie kwestie kredytów. Rozumiem, że wielu go chce. Ale może powinniśmy jednak bronić przed „chwilówkami” tych, którzy nie dostając w banku pożyczają u lichwiarzy? Bo wzięcie wysoko oprocentowanego kredytu, gdy i tak tonie się w długach, raczej nikomu nie pomoże.

Warto też zauważyć, że zasada solidarności powinna obowiązywać nie tylko w ramach jednego państwa, ale w całej Unii i jeszcze szerzej. Dlaczego łatwo zgadzamy się na coś, co nam przyniesie zysk, ale innych zuboży? Proszę porównać sobie mapę występowania bogactw naturalnych (między innymi ropy czy koltanu) z mapą dzisiejszych konfliktów zbrojnych.

Równie ważna jak zasada solidarności jest w katolickiej nauce społecznej zasada pomocniczości. Chodzi w niej o to, by jednostka wyżej zorganizowana wtrącała się w sprawy niżej zorganizowanej (np. państwo w sprawy gminy, gmina w sprawy rodziny), wtedy i tylko wtedy, gdy ta nie daje sobie rady.

Jak wygląda u nas rzeczywistość? Po reformach Balcerowicza i Buzka niewiele pozostało. Za to ciągle rodzą się nowe pomysły na wzmocnienie roli państwa. To nic, że rząd nie zna lepiej potrzeb konkretnej gminy, niż ludzie w tej konkretnej gminie mieszkający. Nieważne na przykład, że centralizując na powrót służbę zdrowia nie wysilono się nawet, by wprowadzić w całej Polsce system umożliwiający ewidencję pacjentów. Może przez to dałoby się trochę zaoszczędzić, skoro podobno w Polsce mamy więcej ubezpieczonych niż  wedle spisu ludności mieszkańców?  Centrala – widać jaśnie oświecona – zawsze wie lepiej.

A że przy tym zabija się to, co w każdej społeczności najcenniejsze, czyli ludzką inicjatywę? No cóż. Obywatelskiej inwencji nijak nie da się opisać w zawierającym tabelki i wykresy sprawozdaniu. Komu ona potrzebna?

Pomysłowi powrotu do podstawowych zasad katolickiej nauki społecznej trzeba by tylko przyklasnąć. Obawiam się tylko, że inercja systemu jest dziś zbyt wielka…