O co chodzi w dokumencie znoszącym tajemnicę papieską w sprawach dot. pedofilii?

Po nowelizacji prawa kanonicznego przez papieża Franciszka współpraca z władzami państwowymi zostaje znacznie ułatwiona. Usunięte są bowiem zakazy wynikające z tajemnicy papieskiej. Nawet tajemnica urzędowa – jak czytamy w najnowszym dokumencie – ma być interpretowana tak, by jej zachowanie „nie stało na przeszkodzie w wypełnieniu zobowiązań wynikających z ustaw państwowych ustanowionych dla każdego miejsca, włącznie z ewentualnym zobowiązaniem do powiadomienia, jak również w spełnieniu podlegających wykonaniu żądań sądowych władz państwowych”.

Problemy jakie mogą się pojawić w związku z wykorzystywaniem materiałów z dochodzenia kościelnego są innego rodzaju. Nie chodzi jedynie o to, że w nowej Instrukcji mówi się o wykonywaniu wniosków w tym zakresie pochodzących od „świeckich władz sądowych” – ani prokuratura, ani policja nie są w Polsce „władzami sądowymi” – ale o to, czy i w jakim zakresie informacje pozyskane w ramach dochodzenia kościelnego mogą stanowić skuteczne dowody w postępowaniu świeckim. Po pierwsze, pamiętać należy, że przedmiotem dochodzenia w postępowaniu kościelnym jest „przestępstwo przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu” (kan. 1395 § 2 KPK), trudno natomiast, by świeckie organy ścigania były zainteresowane ściganiem przekraczających przykazanie Boże. Po drugie, podmiotem wykonawczym przestępstwa ściganego w kanonicznym postępowaniu karnym jest osoba poniżej lat 18, natomiast art. 200 i 200a polskiego Kodeksu karnego uznają za przestępstwa czyny wobec osoby poniżej lat 15. Po trzecie, procedura kanoniczna różni się znacznie od procedury w prawie polskim. Np. świadek przesłuchiwany w postępowaniu kościelnym nie jest pouczany o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Czy zeznanie takiego świadka złożone przed urzędnikiem kościelnym może być bez żadnych zastrzeżeń brane pod uwagę w postępowaniu świeckim? Świadkowie w postępowaniu kanonicznym składają religijną przysięgę mówienia prawdy. Są też pytani – w celu oceny ich wiarygodności – o stosunek do wiary i spełnianie praktyk religijnych. Czy te informacje mogą być bez ograniczeń udostępniane świeckim organom ścigania, skoro art. 53 ust. 7 Konstytucji RP stanowi, iż „nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania”? W jaki sposób i w oparciu o jakie kryteria świecki prokurator czy sąd będą oceniały ewentualne różnice w zeznaniach złożonych przez tę samą osobę w postępowaniu kościelnym i postępowaniu świeckim? Należy też zadać pytanie, czy kościelny wymiar sprawiedliwości może liczyć na wzajemność i uzyskać dostęp do materiałów z postępowania prokuratorskiego czy sądowego?

Te i inne wątpliwości, których lista z pewnością zostanie jeszcze przez prawników kościelnych i świeckich znacznie poszerzona, muszą zostać rozstrzygnięte przez doktrynę prawną i orzecznictwo. Mimo zasygnalizowanych trudności trzeba jasno stwierdzić, że Kościół nie zamierza chronić duchownych winnych popełnienia ciężkich i gorszących przestępstw przed odpowiedzialnością karną także wobec Państwa. Problemy jakie mogą zrodzić się na styku prawa kanonicznego i prawa polskiego wynikają nie z chęci ukrywania czegokolwiek, ale z różnic istniejących pomiędzy oboma porządkami prawnymi: kanonicznym i polskim, jak również z pragnienia poszanowania wzajemnej autonomii Kościoła i Państwa.

***

Ks. dr hab. Piotr Majer - jest profesorem prawa kanonicznego na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, kierownikiem Katedry Prawa o Nauczycielskim i Uświęcającym Zadaniu Kościoła, konsultorem w Radzie Prawnej KEP, członek Rady Naukowej Centrum Ochrony Dziecka przy Akademii Ignatianum w Krakowie, b. kanclerzem Kurii Metropolitalnej w Krakowie.