Duch i krzyż

***

Prawda o Bogu jest prawdą o nas i naszym życiu. Co to znaczy? Na tyle jesteśmy Boży, na ile prawda Boga odbija się w prawdzie naszego życia. Na tyle jesteśmy też prawdziwie duchowi, na ile prawda Ducha odbija się w naszej duchowości. Co to znaczy? Znaczy przede wszystkim: być posłusznym Chrystusowi, Słowu i stąd czerpać wszystkie owoce-cnoty Ducha. Być posłusznym wzorem Ducha, który jest wierny raz wypowiedzianemu Słowu, który „nie mówi od siebie” („nie bierze ze swego”, J 16,13), ale który przypomina uczniom wszystko, co Słowo wypowiedziało (por. J 14,26). Ten wzór naśladują Janowe listy: autor nazywa siebie po prostu „starszym”, natomiast jego przeciwnik to preagon – „wybiegający zbytnio naprzód” (co czyni kosztem trwania w nauce Chrystusa, 2 J 9). Pisma Janowe nie chcą być niczym innym jak tylko aktem przypomnienia – i w tym sensie są Duch-owe. Co trzeba? Świadomie zrezygnować z postawy „wybiegającego zbytnio naprzód”, żeby za Ducha Świętego nie podawał się nasz własny duch. A tej postawy – preagon (2 J 9) – zdaje się głównie dotyczyć katastrofalne w skutkach mylenie Ducha Świętego z tzw. duchem czasu (= zew epoki, brany bezkrytycznie i często nie bez złej woli za Boskie na-Tchnienie).

***

Iść za natchnieniem Ducha to chcieć i starać się usłyszeć Słowo, a nie siebie. Z braku szczerości tego pragnienia, z niezrozumienia istoty autentycznej Duch-owości bierze się znane (w interpretacji Biblii, w teologii, w Kościele) zjawisko „krytycznego” słuchania Słowa (lektury Pisma Świętego), które jest nieraz zupełnie bezkrytyczne wobec siebie (np. wobec dowolności własnych założeń filozoficznych, egzystencjalnych), a krytyczne jedynie wobec „przypomnień” autorytetu i dogmatu. Kogo w końcu wtedy słyszymy: Jezusa czy współczesnego filozofa? Chrystusa czy siebie? Ducha Świętego, ducha czasu, czy jeszcze jakiegoś bardziej ciemnego ducha? Co robić, żeby te głosy rozróżniać? Trzeba być ostrożnym, zachowując krytycyzm wobec „własnych duchów”, wobec własnej wewnętrznej anarchii, która nie zawsze jest wichrem Bożym… Podatność na tchnienie Ducha Bożego nie jest bowiem rozwichrzoną dowolnością, stałym rozedrganiem (czymś w rodzaju duchowego ADHD), ale siłą trwania w wiernym posłuszeństwie Słowu – zawsze żywym, aktualnym, rozbrzmiewającym w Kościele. Jeśli Duch jest nieobliczalny czy niepojmowalny (a jest), to nie w sensie „braku logiki i stałości”, ale w znaczeniu, w jakim Bóg mówi o sobie wersetami Deutero-Izajasza: „myśli moje nie są myślami waszymi ani wasze drogi moimi drogami” (Iz 55,8). Ważne pytanie: czy Ducha Świętego należy szukać w rozwichrzeniu czy w stałej twórczej wierności? W nieprzewidywalności czy w przypominaniu? Zdecydowanie w tym drugim i bez obaw o nowość i świeżość wynikającego stąd programu życia i działania. Prawdziwie z Ducha pochodząca bezinteresowność przypominania idzie w głąb, i w tym jest nieustannie odnawiająca, nowa, świeża. Cierpliwość posłuszeństwa Słowu postawiona wyżej niż własna oryginalność jest prawdziwym owocem Ducha.

***

Po czym poznać charyzmatyka? Benedykt XVI: Na to pytanie nie można dać odpowiedzi abstrakcyjnej; w historii było ono związane z życiem i okupione cierpieniem, dlatego w rozwiązywaniu tego problemu najbardziej kompetentni są wybitni przedstawiciele charyzmatycznych zadań w dziejach kościoła: Hildegarda z Bingen, Katarzyna ze Sieny, Franciszek z Asyżu, Teresa z Avila, Ignacy Loyola, a na innej płaszczyźnie Joanna d’Arc i wielu innych. Źródłem Ducha, a jednocześnie jego znakiem wyróżniającym jest krzyż. Krzyż jest (...) tą „wąską bramą”, na którą kierowana jest cała historia i którą zawsze dociera ona do zmartwychwstania. Bowiem: Opis męki kończy się informacją o otwarciu boku Jezusa, z którego wypłynęły krew i woda (J 19,31-37); opisy zmartwychwstania kulminują się w opisie udzielenia Ducha uczniom przez tchnienie – opis Pięćdziesiątnicy i opis Wielkanocy stapiają się tu ze sobą w chrystologicznej pneumatologii. Obraz krwi i wody z otwartego boku mówią bardzo dosadnie to samo. Rodzące owoc wody Ducha, które odnawiają ziemię, wypływają z Ukrzyżowanego. Duch jest owocem krzyża. Twierdzenia te stanowią niezmienne kryterium pneumatologii dla Kościoła wszystkich czasów. To, co z tych wód rodzących owoce pojawiło się w Kościele naszego wieku, przyszło nie od tych, którzy koniec końców zabiegali tylko o swoje sprawy, lecz od tych, którzy cierpieli bez szemrania. Krzyż jest rzeczywistym znakiem oddzielającym Ducha od nie-Ducha; krew i woda wypływają tylko z otwartego serca. Ducha nie gaście – co znaczą te słowa, można naprawdę zrozumieć tylko w obliczu otwartego boku Pana, źródła Ducha w Kościele i dla świata. Nie gasić Ducha znaczy więc: posłusznie, bez szemrania, godzić się na cierpienie. Bowiem Duch jest owocem krzyża.