Przywyknięcie do podziału to wielki grzech chrześcijan

W rozmowie z KAI podkreślił, że “jeżeli przywykniemy do podziału to będziemy żyć w izolacji i samozadowoleniu”, a “wizja chrześcijaństwa będzie jeszcze bardziej skomplikowana”. Wybitny teolog, ekumenista, znawca teologii prawosławnej, współtwórca Instytutu Ekumenicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II zmarł dziś w wieku 83 lat.

Przypominamy obszerne fragmenty wywiadu dla KAI jakiego Ksiądz Profesor udzielił w grudniu 2005 r., w którym stara się przede wszystkim odpowiedzieć na pytania związane z ekumenią i dialogiem rzymskokatolicko-prawosławnym w 40 lat po zakończeniu II Soboru Watykańskiego.

Krzysztof Tomasik (KAI): Posłużę się tytułem rozdziału jednej z ostatnich książek Księdza Profesora: Dokąd zmierzasz, ekumenio, w 40 lat po zakończeniu Soboru Watykańskiego II? Co można uznać za sukcesy dialogu ekumenicznego, co za jego porażki i jakie wyzwania przed nim stoją?

Ks. prof. Wacław Hryniewicz: Często zadaję sobie to pytanie: “Dokąd zmierzasz, ekumenio?”. Przed 40 laty zapoczątkowany został na Soborze Watykańskim II, po latach oporu i niechęci, odważny proces otwarcia się Kościoła rzymskokatolickiego na ekumenizm. Nie trzeba traktować soborowego dekretu o ekumenizmie jako ostatniego słowa ze strony naszego Kościoła. Są w nim zagadnienia, które domagają się dalszych ustaleń i pogłębień.

KAI: Jakie na przykład?

– Jednym z takich zagadnień jest przyznanie w dekrecie chrześcijanom innych wyznań jedynie “elementów bądź dóbr, dzięki którym razem wziętym sam Kościół się buduje”. W Kościele rzymskokatolickim wciąż funkcjonuje przekonanie, że w nim zawarta jest cała “pełnia łaski i prawdy” oraz “pełnia zbawczych środków”, podczas gdy u innych chrześcijan są tylko owe “elementy”. Sformułowania te zdradzają urzeczowione rozumienie prawdy. Tymczasem Prawda ma charakter personalistyczny. Dla chrześcijanina jest nią przede wszystkim Chrystus. On sam powiedział: “Ja jestem drogą i prawdą, i życiem” (J 14,6). Dekret o ekumenizmie wprowadza pojęcie “hierarchii prawd”. Wskazuje ono, że w nauce katolickiej istnieje pewien porządek prawd z racji ich powiązania z samymi podstawami wiary chrześcijańskiej. Nie można wszystkiego stawiać na tym samym poziomie. Nie wszystko jest równie ważne pod względem treści. Idea hierarchii prawd odwodzi wzrok Kościoła od niego samego i kieruje na podstawowe prawdy chrześcijaństwa: o Trójcy Świętej, o Chrystusie, o wejściu Boga w dzieje, o Duchu Świętym, który dzieje ludzkości prowadzi do ostatecznego spełnienia. To są najważniejsze sprawy, które nadają oblicze chrześcijaństwu. W dekrecie sprawa “hierarchii prawd” została wspomniana niejako mimochodem, ale jest to bardzo ważna idea, którą w swoim czasie określono nawet jako rewolucyjną. Trzeba wyciągać z niej dalsze konsekwencje.

Najważniejszym osiągnięciem Soboru Watykańskiego II w sprawie ekumenizmu jest zmiana nastawienia do innych Kościołów. Dzięki temu możemy mówić o zapoczątkowanej wówczas w naszym Kościele erze dialogu.

KAI: Tych dialogów jest tak dużo, że można się w nich pogubić. Podpisano wiele dokumentów. Jak ogarnąć ich treść i wcielić ją w życie?

– Nieraz z pewną dozą ironii mówi się, że w ten sposób powstaje “papierowa ekumenia”. Dzisiaj niektórzy już krytycznie patrzą na to mnożenie uzgodnionych dokumentów, które później nie znajdują rezonansu w życiu Kościołów. Zwraca się uwagę na to, że trzeba dążyć do jedności w “pojednanej różnorodności”. Jak jednak pojednać przeciwieństwa w doktrynie? Czy muszą one wzajemnie się wykluczać? Jedno przeciwieństwo może zawierać głęboką intuicję, odmienną od tej, która jest w drugim przeciwieństwie. Dlatego mówi się coraz częściej o “zróżnicowanym konsensusie”.