Czystość małżeńska jako relacja wyłączności

Bez szczegółowego rozwijania tego wątku, powiedzmy, iż chodzi o to bym czuwał w małżeństwie nad moimi zmysłami: nad tym na co patrzę czego słucham, czego dotykam itd. Bo to nie tylko może zanieczyścić mnie samego, moje serce, ale moją rodzinę, moją wspólnotę małżeńską.

Takie przeczucie i przewidywanie, co jest czyste a co nie, widać już u ludów prymitywnych. Nie można było przebywać blisko kobiety, która nie jest moją żoną, pić z nią z jednego naczynia - bo przez to mężczyzna stawał się nieczysty i automatycznie wyłączony przez wspólnotę, klan. Istniały jakieś granice nie do przekroczenia, łącznie z wygnaniem ze wspólnoty klanowej¹⁵. Jest zadziwiające, że u ludów prymitywnych pojecie nieczystości czy też brudu posiadały znaczenie daleko szersze niż higiena. Dotykały one całego systemu społecznego , w którym relacje międzyludzkie miały znaczenie kluczowe, ponieważ to one mogły „zanieczyścić” wspólnotę. W pojęciu czystości u tych ludów nie chodzi wyłącznie o czystość krwi czy też rasy, lecz o zachowanie panującego porządku. Nieczystość jest wykroczeniem przeciwko ustalonemu porządkowi. Porządek w relacjach chroni zaś organizacje życia wspólnoty, z której wyklucza się zachowania czy związki, które „burzą” ten porządek.

To co nas najbardziej interesuje to fakt, że czystość wyznacza zewnętrzne granice dla wspólnoty, granice nie do przekroczenia. I co jest zaskakujące, te zewnętrzne granice przechodzą przez ciało człowieka. Dajmy przykład bardzo konkretny: „Wśród hindusów kobiety służyły jako drzwi wejściowe do kasty. Ich czystość była przedmiotem najwyższej troski i była silnie strzeżona do tego stopnia, że kobieta która miała raporty seksualne z mężczyzną z niższej kasty była surowo karana”¹⁶ . Mężczyzna nie ponosił takiej odpowiedzialności. Skoro ofiarował swoje nasienie „na zewnątrz” stawał się nieczysty, ale wystarczyła kąpiel, aby się oczyścić. Jednakże osłabiał on wewnętrzną siłę kasty. Wśród ludów Lelek, jeśli mężczyzna jadł z kobietą, która nie jest jego żoną lub pił wodę z kobietą, która miała aktualnie miesiączkę, stawał się nieczysty, a nawet był uważany za człowieka który mógłby tę nieczystość przenieść na innych członków kasty¹⁷. Przekroczyć granicę ustanowioną przez pokolenia stanowiło wyjątkową nieczystość i było potępione z dwóch powodów: przekroczyło się linię, której nie można było przekroczyć i po drugie, przestępca stawał się zagrożeniem dla drugich¹⁸.

Ponieważ ludy prymitywne bały się zarazić swoja rodzinę, zachowywały one skrupulatnie granice i szanowały zakazy ustanowione przez klan. Motywem ich postępowania była w głównej mierze troska o zdrowie wspólnoty. Eliminowali oni nawet potencjalne zagrożenia. Jako przykład podajmy lud Nuer¹⁹. Ten kto ma wątpliwości czy nie popełnił kazirodztwa, nie tylko względem swoich dzieci, ale i poza swoja kastą, powinien złożyć jakąś ofiarę.

Troska o czystość buduje więc granice wewnętrzne, które każą nam myśleć o sumieniu, dlatego iż „zanieczyszczenie” dotyka kwestii moralnych. Analizując związek „nieczystości” z postawami moralnymi, Mary Douglas proponuje tezę, w której nakazy dotyczące czystości i nieczystości mogłyby służyć jako baza dla zbioru zasad czy tez uproszczonego kodu moralnego²⁰. Jako przykład podaje ona „męża i kochanka w jednej osobie, z ludu Nouer, który ma świadomość nieczystości dopóty, dopóki nie zawrze drugiego małżeństwa lub też nie rozwiedzie się z pierwszą żoną²¹. Czy posiadanie żony i kochanki jest to aktem niemoralnym? Trudno odpowiedzieć pozytywnie na to pytanie, w przypadku ludów prymitywnych. Jednakże jest pewne, iż zasady dotyczące czystości i nieczystości przyczyniały się do podtrzymania ówczesnego systemu moralnego. Stąd musiały istnieć ryty pojednania się ze wspólnotą, które oczyszczały z nieczystości, ze wspomnienia popełnionego zła, ryty oczyszczające, które wzmacniały wierność małżeńską²².