Grekokatolicy: historia

Unici działali w Europie Zachodniej i w Ameryce. W latach pięćdziesiątych w krajach tych utworzono egzarchaty (biskupstwa). W 1957 r. Kościół greckokatolicki na Zachodzie przyjął nazwę Ukraińskiej Cerkwi Katolickiej.

Po rozpadzie ZSRR na Ukrainie odrodził się Kościół greckokatolicki.

W Polsce powojennej w 1956 r. zezwolono Ukraińcom m.in. na utworzenie Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, które podjęło starania o reaktywowanie Kościoła unickiego. W wyniku tych zabiegów prymas Stefan Wyszyński, sprawujący opiekę nad grekokatolikami na mocy przysługującego mu prawa ordynariusza miejsca, 14 III 1957 r. wyraził zgodę na utworzenie placówek duszpasterskich (bez statusu parafii) w ramach administracyjnych struktur Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Dekretem z 8 IX 1967 r. prymas mianował księdza Wasyla Hrynyka wikariuszem generalnym Prymasa dla wiernych obrządku grekokatolickiego.

W 1981 r. utworzono dwa wikariaty: południowy i północny. Wikariuszem generalnym pierwszego został ojciec Jan Martyniak, drugiego - ojciec Józef Romanyk. Jan Paweł II mianował o. Martyniaka biskupem ordynariuszem diecezji przemyskiej oraz poddał jego jurysdykcji wszystkich wiernych w całej Polsce (zlikwidowano wikariaty). Uroczysty ingres na katedrę biskupią w Przemyślu nastąpił 13 IV 1991 r. Diecezja przemyska podporządkowana jest bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Jan (Iwan) Martyniak jest członkiem Episkopatu Polski oraz członkiem Synodu Ukraińskiej Cerkwi Katolickiej. Grekokatolicy odzyskali 20 swoich cerkwi. 248 jest dziś własnością Kościoła rzymskokatolickiego. W kilku z nich prowadzone jest duszpasterstwo dla unitów, 23 użytkują prawosławni. Cerkwie te są własnością państwa. Według ustaleń mają z nich korzystać wspólnie parafie prawosławne i unickie.

Kościół posiada 7 dekanatów: elbląski, koszaliński, krakowsko-krynicki, olsztyński, przemyski, wrocławski i zielonogórski; 140 parafii, 110 tys. wiernych, 65 duchownych oraz 2 diakonów.

Zakony grekokatolickie: Zakon św. Bazylego Wielkiego, Zakon Mniszek św. Bazylego Wielkiego, Zgromadzenie Sióstr Służebnic NMP Niepokalanie Poczętej i Zgromadzenie Sióstr św. Józefa Oblubieńca NMP.

Jan Paweł II beatyfikował 13 męczenników unickich zabitych 24 stycznia 1874 r. w Pratulinie przez Kozaków. Są to: bł. Wincenty Lewoniuk (1849-1874); bł. Daniel Karmasz (1826-1874); bł. Łukasz Bojko (1852-1874); bł. Bartłomiej Osypiuk (1844-1874); bł. Onufry Wasyluk (1853-1874); bł. Filip Kiryluk (1830-1874); bł. Konstanty Bojko (1826-1874); bł. Anicet Hryciuk (1855-1874); bł. Ignacy Frańczuk (1824-1874); bł. Jan Andrzejuk (1848-1874); bł. Konstanty Łukaszuk (1829-1874); bł. Maksym Hawryluk (1840-1874); bł. Michał Wawryszuk (1853-1874).

Kościół Katolicki Obrządku Bizantyjsko-Ukraińskiego działa na mocy odrębnej ustawy z 1989 r.