Kolejny etap dialogu Kościołów

31 sierpnia z okazji 75. rocznicy wybuchu II wojny światowej przewodniczący Episkopatów Polski i Niemiec abp Stanisław Gądecki oraz kard. Reinhard Marx modlić się będą wspólnie z tej okazji w Gliwicach. Mszy św. w katedrze w Gliwicach będzie przewodniczył abp Gądecki a homilię wygłosi kard. Marx. Na zakończenie liturgii głos zabierze metropolita katowicki abp Wiktor Skworc, który przewodniczy Zespołowi KEP ds. Kontaktów z Konferencją Episkopatu Niemiec.

Natomiast o godz. 20 przewidziana jest druga część uroczystości, przy dawnej gliwickiej radiostacji, którą zaatakowali 31 sierpnia 1939 roku przebrani w polskie mundury niemieccy kryminaliści. Wydarzenie to, zwane „Prowokacją Gliwicką”, wykorzystał Adolf Hitler jako pretekst do napaści na Polskę i rozpoczęcia wojny. Obok obu przewodniczących episkopatów i kilku innych biskupów polskich i niemieckich, w tym metropolity katowickiego abp. Wiktora Skworca i biskupa gliwickiego Jana Kopca, w uroczystościach wezmą też udział przedstawiciele Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, wspólnoty żydowskiej oraz prezydent Gliwic, którzy wygłoszą okolicznościowe przemówienia.

1 września kardynał Marx przyjedzie do Warszawy. Program jego pobytu w stolicy Polski przewiduje spotkanie z metropolitą warszawskim kard. Kazimierzem Nyczem, nawiedzenie grobu bł. ks. Jerzego Popiełuszki oraz zwiedzenie Muzeum Powstania Warszawskiego.

Zaczęło się nieformalnie

Historycznie pojednanie Polaków i Niemców rozpoczęło się w latach 60. od nieformalnego dialogu środowisk chrześcijańskich obu krajów. Ze strony polskiej były to środowiska "Tygodnika Powszechnego", miesięcznika "Znak" i "Więź", Klubów Inteligencji Katolickiej, a ze strony niemieckiej przede wszystkim niemiecka sekcja katolickiego ruchu "Pax Christi" oraz "Akcja Znaków Pokuty" z NRD, środowiska ewangelików, latach 1961-63 przyjeżdżali do Polski i pragnęli "odpokutować" winy swoich ojców, zrozumieć fenomen zbrodni, jakiej się oni dopuścili i wyrazić swoją solidarność z ofiarami zbrodni.

To właśnie Kościoły ewangelickie Niemiec jako pierwsze opublikowały 1 października 1965 r. dokument "O sytuacji wypędzonych i stosunku narodu niemieckiego do swych wschodnich sąsiadów", znany jako "Memorandum Wschodnie". Dokument proponował, aby spojrzeć w nowy sposób na sytuację wypędzonych i budować atmosferę pojednania między narodami. 64-stronicowa broszura odnosiła się do "katastrofy narodu niemieckiego i losów wypędzonych, ale też zwracała uwagę na sytuację narodów sąsiedzkich". Zachęcała do wyraźnego uznania win po obu stronach i uporządkowania na nowo stosunków polsko-niemieckich.

Dokument wywołał zaciekłą dyskusję w Kościele i społeczeństwie: z jednej strony akceptację ludzi, którzy interesowali się losem Polaków i pragnęli z nimi pojednanych kontaktów, z drugiej - oburzenie organizacji ziomkowskich. Informacje o Memorandum znalazły się wówczas na pierwszych stronach gazet, ale już wkrótce musiały ustąpić miejsca innemu wielkiemu wydarzeniu, jakim był list biskupów polskich do biskupów niemieckich.