Rachunek sumienia

Nie widać go, ale gryzie czasem tak, że nie wiemy, co z sobą zrobić. Nie ma wyjścia, trzeba się nawrócić. Sumienie jest głosem wewnętrznym, który osądza nasze czyny, słowa, myśli i zaniedbania. Wzywa do czynienia dobra, ostrzega przed złem. Sumienie to nasz siódmy zmysł. Zmysł moralny, dzięki któremu „czujemy”, co jest dobre, a co złe. Busola prawdy pokazująca naszą wielkość i naszą nędzę. 
Sobór Watykański II mówi, że „sumienie jest najtajniejszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnętrzu rozbrzmiewa” (KDK 16).

Dzięki sumieniu nasze życie toczy się w obliczu Boga. On zawsze nas widzi. Patrzy na nas z miłością, zna prawdę o nas lepiej niż my sami. Przeprowadzić rachunek sumienia oznacza świadomie wejść w to Boże spojrzenie. Próbować przyjrzeć się sobie oczyma Boga, czyli zobaczyć siebie w nagiej prawdzie. Nie zapominając jednak ani przez chwilę, że Bóg osądza nas nie po to, by nas pognębić, ale by nas wybawić. Rachunek sumienia jest zatem modlitwą, rozmową z Ojcem o moim życiu pod kątem moralności. Taką rozmowę, choćby krótką, warto przeprowadzić każdego dnia wieczorem. Nas jednak interesuje rachunek sumienia przed spowiedzią. Bierzemy w nim pod uwagę czas, który upłynął od ostatniego spotkania z Jezusem w konfesjonale. 


Oceniać siebie Bożą miarą


Do ważnego spotkania trzeba się przygotować. Rachunek sumienia to pierwszy, niezbędny krok w stronę sakramentu przebaczenia. Konieczna jest pomoc Ducha Świętego, ponieważ nasz grzech osłabia zdolność osądu, przesłania prawdę. Jeśli sami będziemy analizować swoje życie, możemy się pogubić. Musimy prosić Ducha Świętego, by pomógł nam patrzeć na siebie tak, jak patrzy Jezus. Kiedy Piotr zaparł się trzykrotnie Mistrza, idący na śmierć Pan „obrócił się i spojrzał na Piotra”. To spojrzenie sprawiło, że w Piotrze sumienie zaczęło swoją pracę. Wszyscy popełniamy grzechy, czyli mniejsze lub większe zdrady, „za plecami Jezusa”. On jednak po każdym grzechu obraca się i szuka nas wzrokiem. Prowokuje do szczerości, do skruchy, do ostrego widzenia własnej winy, do łez nawrócenia. To spojrzenie strzeże nas przed osuwaniem się w stronę jakiejś czysto psychologicznej autoanalizy.


W spowiedzi wyznajemy grzechy, nie opowiadamy o tym, co się nam udało. To może powodować niebezpieczeństwo niedostrzegania dobra, które pochodzi od Boga. Dlatego warto zacząć rachunek sumienia od przypomnienia sobie konkretnych Bożych darów z ostatniego czasu (wydarzenia, spotkania, słowa, dobre natchnienia itd.) i uwielbiać Boga. Samo nawrócenie, mój rachunek sumienia, jest także Jego łaską. Postawa wdzięczności wobec Boga jest czymś szalenie ważnym. Nieraz widzimy wyraźnie, czego nam brakuje w życiu, mamy nawet skłonność obwiniać o te braki Boga. Często nie dostrzegamy tego, co otrzymaliśmy. Wdzięczność uwalnia od pychy, porównywania się z innymi czy chorobliwej zazdrości. Dostrzeżenie działania Bożej łaski w życiu pomaga widzieć właściwie grzech. 


Przygotowanie
na sąd ostateczny


Rachunek sumienia jest modlitwą walki wewnętrznej. Odkrywanie grzeszności jest trudne. Problemem naszych czasów jest utrata świadomości grzechu, a wiąże się to zawsze z utratą świadomości Boga. Tam, gdzie z życia znika Bóg, zaczynają panować ciemności. W ciemności nie widać niczego. Granica dobra i zła zaczyna się zamazywać. Człowiek zrasta się ze swoim grzechem tak bardzo, że zaczyna uznawać go wręcz za coś „normalnego”, wręcz „koniecznego”. Nie przypadkiem przykazanie „Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną” jest na pierwszym miejscu w Dekalogu. Uczciwe postawienie pytania o moją więź z Bogiem jest kluczem do innych obszarów życia. „Bóg jest miłością” – pisze św. Jan. Tylko czy jest moją miłością? Wiara może zostać zredukowana do zimnego wypełniania religijnych obowiązków. Owszem, wierność praktykom jest ważna, ale warto zapytać siebie, jak je przeżywam. Czy moją modlitwę, udział we Mszy traktuję jako spotkaniem z Kimś Najważniejszym? Czy kocham coraz bardziej Boga, poznaję Go, ufam Mu? Grzechem może być także postawa wyrażająca się słowami: „Kocham Boga, ale nie potrzebuję Kościoła”. To jest iluzja. Nie da się znaleźć Jezusa poza Kościołem. Wiara domaga się nie tylko osobistego zaangażowania, ale także obiektywizacji przez wspólnotę wiary. Bo inaczej pójdziemy w świat własnych odczuć i opinii, które będzie nam dyktowało nasze „ego”, a diabeł będzie szeptał do ucha: „Bądź sobą, słuchaj siebie, realizuj swoje” i wsączał nieufność wobec pasterzy. Ulepimy sobie bożka wedle światowych mód, którego będziemy nazywać bogiem. Pokusa tworzenia duchowości bez Kościoła, bez sakramentów, bez duchownych jest dziś bardzo mocna. 
Grzech nie jest tylko przekroczeniem prawa moralnego. Jest przede wszystkim odrzuceniem Boga, jest zranieniem Jego miłości.

Nieraz nie mamy problemu z odszukaniem grzechu. Sumienie reaguje prawidłowo. Po grzechu pojawia się niezadowolenie, a nawet wstręt. Czasem jednak bardziej jest to żal z powodu tego, że to ja się nie sprawdziłem, a nie z powodu obrazy Boga. „Trzeba widzieć swoje grzechy tak ostro, jak to tylko jest możliwe, i wystawiać je na przenikliwe światło prawdy” – zauważa 
Adrienne von Speyr (jej książka „Spowiedź” to jedna z najgłębszych rzeczy o sakramencie pokuty). „Jeśli próbujemy się z nich usprawiedliwić, sami stawiamy zaporę łasce” – dodaje szwajcarska mistyczka.