Z cyklu "Jak żyć, by podobać się Bogu" na kanwie KKK 2168-2176

Kto właściwie lubi wywody o tym, jak ważna i piękna jest praca? Chyba głównie pracodawcy. Mówiąc nie o sobie oczywiście, ale pracownikach. Zwykły człowiek na pouczanie o wartości pracy najczęściej reaguje niechęcią, a niektórzy wręcz się stroszą: „praca, praca, nic tylko praca; co ja, niewolnik jestem?” Praca oczywiście ma wielką wartość. Pozwala człowiekowi się utrzymać, pozwala funkcjonować społeczeństwom no i, co też ważne, sprawia – dość często, to nie reguła – że człowiek się realizuje; że czuje się światu potrzebny. Wiele o tym mogliby powiedzieć ci, którzy wbrew swojej woli przez dłuższy czas byli bezrobotni.... Znamienne jednak, że Bóg nie mówi człowiekowi „pracuj”. Owszem powiedział w raju „czyńcie sobie ziemie poddaną”, potem po grzechu mówił o konieczności „pracy w pocie czoła”, ale to nie jest nakaz pracy, to wskazanie na oczywistą konieczność. Powiedział za to człowiekowi „odpoczywaj”. W trzecim przykazaniu.

„Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga twego. Nie możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej pracy” (Wj 20, 8-10) – przypomniano w Katechizmie Kościoła Katolickiego nakaz Dekalogu. I zaraz potem słowa Jezusa „To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Zatem Syn Człowieczy jest panem szabatu (Mk 2, 27-28)”. Obowiązek więc czy nie obowiązek? I jedno i drugie.

Odpoczynek nie ma być uciemiężeniem. I nie jest. Wiedzą to cieszące się na wakacje dzieci, wiedzą dorośli oczekujący z utęsknieniem na urlop. Jest wręcz przeciwnie: odpoczynek to czas na oddech, czas na zajęcie się tym dobrym i pięknym, na co na co dzień czasu nie ma. Jeśli możemy mówić o odpoczynku jako obowiązku to tylko w tym znaczeniu, że powinniśmy zgodzić się na to, że człowiek go potrzebuje i że mu się on zwyczajnie należy. Zarówno naszemu bliźniemu, jak i – wbrew temu co skłonni są twierdzić pracoholicy – nam samym. Po prostu, taki jeden dzień w tygodniu wolny od pracy – czy to będzie szabat czy niedziela– „nakazuje przerwać codzienne prace i pozwala odpocząć; jest dniem sprzeciwienia się niewolnictwu pracy i ubóstwieniu pieniądza” (KKK 2172). I w tym duchu należy odczytywać biblijne nakazy świętowania szabatu czy potem chrześcijańskiej niedzieli.

Odpocznij, bo i Bóg po sześciu dniach pracy nad stworzeniem świata siódmego dnia odpoczął – argumentuje Bóg Starego Testamentu (Wj 20,11). Pozwól odpocząć, bo sam wiesz, jak to jest być niewolnikiem, bo byłeś nim w Egipcie (Pwt 5,15) – dodaje w innym miejscu. A nakaz ten uważa za tak ważny, że wyjątkowo mocno angażuje weń swój autorytet.

To dlatego, choć jest to przykazanie zdecydowanie służące dobru człowieka, widzimy je na pierwszej tablicy, wśród przykazań, w których chodzi o właściwe traktowanie Boga. Daj odpocząć i sam nie wchodź w kierat pracy – mówi człowiekowi Bóg. I stawia sprawę ostro: kto tego nie robi, nie człowieka, ale przede wszystkim Mnie nie szanuje. A jeśli robi tak cały Izrael - zrywa zawarte ze Mną przymierze.

Chrześcijanie przesunęli to świętowanie o jeden dzień – na niedzielę. Dzień zmartwychwstania Jezusa (i Zesłania Ducha Świętego). Dzień ten zyskuje dodatkowe znaczenie. „Jako «dzień pierwszy» dzień Zmartwychwstania Chrystusa przypomina o pierwszym stworzeniu. Jako «dzień ósmy», który następuje po szabacie, oznacza nowe stworzenie zapoczątkowane wraz ze Zmartwychwstaniem Chrystusa” (KKK 2174). Jego sens dla człowieka pozostaje jednak taki sam: ze z względu na Boga pozwolić na odpoczynek samemu sobie, oderwać się od dyktatu pracy i pieniądza, spojrzeć w niebo, spojrzeć na swoich bliźnich, wejrzeć we własną duszę. I na to samo pozwolić innym.

To nie tak, że z obawy że obrazi Boga człowiek powinien w niedzielę trwać w bezruchu, bojąc się nawet wykonać „pracę” nieco głębszego oddechu. „To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu” (Mk 2, 27) – przypomnieli naukę Jezusa autorzy Katechizmu (2173) dodając: „Powodowany współczuciem Chrystus uznaje za dozwolone «w szabat uczynić coś dobrego (aniżeli) coś złego... życie ocalić (aniżeli) zabić». Szabat jest dniem Pana... miłosierdzia i czci Boga. «Syn Człowieczy jest panem szabatu» (Mk 2, 28). Dlatego też Kościół, inaczej niż ortodoksyjni Żydzi, nie traktuje tego nakazu jako czegoś bezwzględnie bezwarunkowego. Obowiązek "przeciwstawiania się dyktatowi pracy i pieniądza" trzeba jednak traktować poważnie Ze względu na dobro nasze, naszych bliźnich i ze względu na szacunek dla troszczącego się o nas, ludzi, Boga.

Bardziej szczegółowo – i o złotym środkiem między dobrem człowieka a odpoczywaniem i uczestnictwie w niedzielnie Eucharystii w kolejnych odcinkach cyklu. Na następnej stronie – fragmenty Katechizmu Kościoła Katolickiego traktujące o zagadnieniach omawianych w tym artykule.

Artykuł trzeci

TRZECIE PRZYKAZANIE

Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga twego. Nie możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej pracy (Wj 20, 8-10).

To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Zatem Syn Człowieczy jest panem szabatu (Mk 2, 27-28).

I. Dzień szabatu

2168 Trzecie przykazanie Dekalogu przypomina o świętości szabatu: "Dzień siódmy będzie szabatem odpoczynku, poświęconym Panu" (Wj 31,15).

2169 Pismo święte wspomina przy tym o dziele stworzenia: "W sześciu dniach bowiem uczynił Pan niebo, ziemię, morze oraz wszystko, co jest w nich, w siódmym zaś dniu odpoczął. Dlatego pobłogosławił Pan dzień szabatu i uznał go za święty" (Wj 20, 11).

2170 Pismo święte objawia ponadto w dniu Pańskim pamiątkę wyzwolenia Izraela z niewoli egipskiej: "Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej i wyprowadził cię stamtąd Pan, Bóg twój, ręką mocną i wyciągniętym ramieniem: przeto ci nakazał Pan, Bóg twój, strzec dnia szabatu" (Pwt 5,15).

2171 Bóg powierzył Izraelowi szabat, by go przestrzegał na znak nierozerwalnego przymierza. Szabat należy do Pana, jest poświęcony uwielbieniu Boga, Jego dzieł stworzenia i Jego zbawczych czynów na rzecz Izraela.

2172 Działanie Boga jest wzorem działania ludzkiego. Jeśli Bóg "odpoczął i wytchnął" w siódmym dniu (Wj 31,17), człowiek również powinien "zaprzestać pracy" i pozwolić innym - zwłaszcza ubogim - "odetchnąć" (Wj 23,12). Szabat nakazuje przerwać codzienne prace i pozwala odpocząć. Jest dniem sprzeciwienia się niewolnictwu pracy i ubóstwieniu pieniądza.

2173 Ewangelia przytacza wiele sytuacji, gdy oskarżano Jezusa o naruszenie prawa szabatu. Jednak Jezus nigdy nie narusza świętości tego dnia . Wyjaśnia autorytatywnie jego autentyczne znaczenie: "To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu" (Mk 2, 27). Powodowany współczuciem Chrystus uznaje za dozwolone "w szabat uczynić coś dobrego (aniżeli) coś złego... życie ocalić (aniżeli) zabić" . Szabat jest dniem Pana... miłosierdzia i czci Boga. "Syn Człowieczy jest panem szabatu" (Mk 2, 28).

II. Dzień Pański

Oto dzień, który Pan uczynił: radujmy się zeń i weselmy! (Ps 118, 24).

Dzień Zmartwychwstania: nowe stworzenie

2174 Jezus zmartwychwstał "pierwszego dnia tygodnia" (Mt 28,1; Mk 16, 2; Łk 24,1; J 20, I). Jako "dzień pierwszy" dzień Zmartwychwstania Chrystusa przypomina o pierwszym stworzeniu. Jako "dzień ósmy", który następuje po szabacie, oznacza nowe stworzenie zapoczątkowane wraz ze Zmartwychwstaniem Chrystusa. Stał się on dla chrześcijan pierwszym ze wszystkich dni, pierwszym ze wszystkich świąt, dniem Pańskim (hé Kyriaké heméra, dies dominica), niedzielą:

Nasze zgromadzenia dlatego odbywają się w dniu słońca, ponieważ jest to pierwszy dzień, w którym Bóg z ciemności wyprowadził materię i stworzył świat, a Jezus Chrystus, nasz Zbawiciel, w tym dniu zmartwychwstał .

Niedziela - wypełnienie szabatu

2175 Niedziela wyraźnie różni się od szabatu, po którym następuje chronologicznie co tydzień; dla chrześcijan zastępuje szabat z jego przepisem obrzędowym. Przez Paschę Chrystusa niedziela wypełnia duchową prawdę szabatu żydowskiego i zapowiada wieczny odpoczynek człowieka w Bogu. Kult oparty na prawie przygotowywał misterium Chrystusa, a to, co było w nim praktykowane, było w pewnym sensie figurą odnoszącą się do Chrystusa:

Ci, którzy trwali w dawnym porządku, przeszli do nowej nadziei i nie zachowują już szabatu, ale święcą dzień Pański, dzień, w którym nasze życie zostało pobłogosławione przez Chrystusa i przez Jego śmierć.

2176 Świętowanie niedzieli jest wypełnieniem przepisu moralnego w sposób naturalny wpisanego w serce człowieka, aby "w sposób zewnętrzny oddawać cześć Bogu dla upamiętnienia tego wielkiego, najpowszechniejszego dobrodziejstwa, jakim jest dzieło stworzenia świata". Kult niedzielny wypełnia przepis moralny Starego Przymierza, przejmując jego rytm i ducha przez oddawanie co tydzień czci Stwórcy i Odkupicielowi Jego ludu.