W Kanadzie? Przecież tam nigdy nie było czegoś takiego jak "Kościół liberalny". Przeciwnie, kanadyjski katolicyzm należał od zawsze do najbardziej tradycyjnego nurtu. Doktryna Soboru Watykańskiego II nie znalazła w Kanadzie podatnego gruntu, a tamtejsi biskupi otwarcie krytykują wszelkie idee liberalne w Kościele.

Odejście od wiary i pustoszenie kościołów w Kanadzie było wynikiem przemian politycznych, jakie zapoczątkowała w latach sześćdziesiątych Partia Liberalna. Laicyzacja instytucji publicznych i szkolnictwa spowodowała, że społeczeństwo samo odrzuciło religijność, do której było niejako zewnętrznie zmuszane, a nie wypływała ona z potrzeby serca. Tradycyjny katolicyzm kanadyjski wymagał od wiernych określonego zachowania, co dziś nazwalibyśmy katolicyzmem fasadowym. Gdy fasada runęła, a pod nią nie było niczego, poza zewnętrzną obrzędowością, kanadyjscy katolicy masowo porzucili "wiarę".

Problem Afryki jest podobny do problemu Kanady. Tradycyjny, fasadowy katolicyzm nie miał szans przetrwać na dłuższą metę bez zewnętrznego wsparcia, jakie w wiekach ubiegłych zapewniało mu państwo.
W mojej opinii był to jeden z większych błędów pontyfikatu Jana Pawła II, że postawił on na duchowość ludową i tradycyjne przywiązanie do religijności, a totalnie zaniedbał intelektualną sferę wiary. Kościół przysłowiowych "babć" śpiewających "majowe" nie da odpowiedzi na pytania egzystencjalne.

Co do Kościoła w Azji i Afryce, to przegrywa on z ofertą islamu. Afryka Subsaharyjska i Indie to kraje ludzi biednych i pozbawionych perspektyw. Islam daje im poczucie godności i wspólnoty, zaś chrześcijaństwo postawiło na gorliwe przyjęcie cierpień w nadziei na życie wieczne. Szczególnie widoczne jest to w kastowym społeczeństwie Indii. "Niedotykalny" z najniższej kasty nawracając się na chrześcijaństwo usłyszy, że Jezus z miłością patrzy na jego cierpienie i żeby gorliwie niósł swój krzyż. Nawracając się na islam usłyszy, że od dziś jest jednym z nich, każdy muzułmanin nakarmi go, gdy będzie głodny, a u współbraci ma zapewniony nie tylko szacunek, ale i pracę.