Podczas 80. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ watykański sekretarz ds. relacji z państwami przypomniał o konieczności działania na rzecz pokoju poprzez rozbrojenie, poszanowanie prawa humanitarnego oraz przezwyciężenie kryzysu multilateralizmu. Podkreślił znaczenie godności człowieka i troski o stworzenie oraz skupił się na zagrożeniach związanych ze sztuczną inteligencją, wyrażając nadzieję, że dyplomacja i dialog doprowadzą do zawieszenia broni na obszarach ogarniętych konfliktami.

Swoje wystąpienie podczas sesji odbywającej się w 80. rocznicę powstania ONZ abp Paul Richard Gallagher rozpoczął wezwaniem do pokoju – celu, ku któremu powinny zmierzać wysiłki wspólnoty międzynarodowej. Jedyna droga prowadzi przez dialog, multilateralizm i rozbrojenie – od Ukrainy, przez Bliski Wschód, Sudan, Demokratyczną Republikę Konga i inne obszary konfliktów.

Promowanie współpracy multilateralnej

Abp Gallagher podkreślił, że współpraca wielostronna jest niezbędna do stawienia czoła globalnym wyzwaniom. Aby to osiągnąć, należy ponownie potwierdzić podstawowe wartości, na których opiera się ONZ: promowanie pokoju międzynarodowego, rozwoju oraz powszechnych praw człowieka – wartości, które są „jeszcze ważniejsze w coraz bardziej podzielonym świecie”. Świat ten naznaczony jest izolacjonizmem, będącym przyczyną przewidywalnej niestabilności, która przejawia się w niebezpiecznych zjawiskach współczesności: „eskalacji napięć geopolitycznych, trwającym kryzysie klimatycznym, narastających nierównościach i rosnącym ubóstwie”.

Zagadnienia te świadczą o zmianie kontekstu międzynarodowego, w którym pojawiają się nowe zagrożenia, z którymi „żadne państwo nie jest w stanie poradzić sobie samodzielnie”. W takim świecie Stolica Apostolska staje się „głosem tych, którzy go nie mają”, promując wizję „świata, w którym pokój zwycięża nad konfliktami, sprawiedliwość nad nierównościami, rządy prawa zastępują władzę siły, a prawda oświetla drogę ku autentycznemu ludzkiemu dobru”.

Budowanie pokoju

Hierarcha szczególną uwagę poświęcił kwestii pokoju, który nie jest jedynie „brakiem konfliktu” czy równowagą między przeciwnikami, lecz wartością zakorzenioną we „wzajemnym szacunku”, „aktywną i zaangażowaną”, zgodnie ze słowami Papieża Leona XIV. Aby budować pokój, konieczne jest odrzucenie „nienawiści” oraz „zemsty” i promowanie „dialogu i pojednania”. Są to wartości będące istotą dyplomacji, a wspólnota międzynarodowa powinna urzeczywistniać je poprzez konkretne działania.

W tym kontekście Stolica Apostolska ponowiła swoją propozycję utworzenia globalnego funduszu, którego celem byłoby wyeliminowanie ubóstwa i głodu, wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz przeciwdziałanie zmianom klimatu.

Powstrzymać rozprzestrzenianie broni jądrowej

Wyścig zbrojeń, jak podkreślił abp Gallagher, tworzy „nowe zagrożenia” i „potęguje lęki”. Zawrotne kwoty globalnych wydatków na zbrojenie nieustannie wspierają przemoc i podziały, odbierając zasoby ubogim i najbardziej pokrzywdzonym. Rozbrojenie nie jest kalkulacją polityczną, lecz „moralnym imperatywem”. Niepokoi zatem fakt, że wiele państw wycofuje się ze zobowiązań wynikających z traktatów międzynarodowych. Największe zagrożenie dotyczy broni jądrowej – należy ograniczyć jej zapasy i zatrzymać modernizację arsenałów.

Poszanowanie międzynarodowego prawa humanitarnego

Kolejnym „filarem” pokoju jest przestrzeganie międzynarodowego prawa humanitarnego. Jego łamanie – poprzez ataki na ludność cywilną, szpitale, szkoły i miejsca kultu – stanowi „poważną zbrodnię wojenną”. Dodatkowym narzędziem przemocy staje się wykorzystywanie głodu jako broni. Jak podkreślił abp Gallagher, personel wojskowy jest „w pełni odpowiedzialny” za swoje działania, których nie można usprawiedliwiać jedynie posłuszeństwem wobec rozkazów. Przypomniał, że na terenach ogarniętych wojną działają także liczni pracownicy humanitarni, których misja wiąże się z ogromnymi wyzwaniami: zagrożeniami dla bezpieczeństwa, niedoborem zasobów i ograniczonym dostępem do pomocy.

Znaczenie wolności

Stolica Apostolska przypomniała również o znaczeniu wolności myśli, sumienia i religii. Ponad 360 mln chrześcijan żyje dziś na obszarach dotkniętych „poważnymi prześladowaniami lub dyskryminacją”, co czyni chrześcijaństwo „najbardziej prześladowaną grupą religijną na świecie”. Żadne państwo ani społeczeństwo – zaznaczył hierarcha – nie ma prawa zmuszać kogokolwiek do działania wbrew własnemu sumieniu.

W tym kontekście kluczowe znaczenie ma dialog międzyreligijny – nie jako zwykła wymiana poglądów, lecz jako „wspólna droga ku wzajemnemu szacunkowi, sprawiedliwości i pokojowi”. To zobowiązanie jest dziś szczególnie pilne w świecie naznaczonym przez ekstremizmy, polaryzację i konflikty często podsycane przez niezrozumienie.

Ochrona godności ludzkiej

Wszystkie wysiłki wspólnoty międzynarodowej muszą stawiać w centrum „godność osoby ludzkiej”. Zapewnienie podstawowych dóbr oznacza również obronę prawa do życia – „od poczęcia aż do jego naturalnego końca”. Stolica Apostolska po raz kolejny stanowczo sprzeciwiła się aborcji i eutanazji, które promują „kulturę śmierci”. Zasoby powinny być przeznaczane na ochronę życia, zapewnienie odpowiedniej opieki zdrowotnej i opieki paliatywnej – podkreślił abp Gallagher.

Wyeliminowanie głodu i ubóstwa

Eliminacja głodu i ubóstwa to „moralny obowiązek”, ponieważ pozbawiają one ludzi potencjału, który dał im Bóg. Papież Leon XIV nazwał tę tragedię „tym bardziej smutną i haniebną”, gdy uświadomimy sobie, że „ziemia jest w stanie wyprodukować wystarczającą ilość żywności dla wszystkich ludzi”. Kluczem do rozwiązania kryzysu jest „dzielenie się, a nie chciwe gromadzenie”.

Sama produkcja żywności nie wystarcza – musi jej towarzyszyć troska o zrównoważony charakter systemów żywnościowych, które zapewnią „zdrową i dostępną dietę dla wszystkich”. Oznacza to konieczność „przemyślenia i odnowienia naszych systemów żywnościowych z perspektywy solidarności”.

Globalne nierówności i umorzenie długu

Pokonanie globalnych nierówności – zarówno ekonomicznych, społecznych, jak i środowiskowych – jest według Stolicy Apostolskiej kolejnym pilnym wyzwaniem. Wciąż utrzymują się głębokie nierówności w dostępie do edukacji, opieki zdrowotnej, bezpieczeństwa żywnościowego i godnych warunków życia, często pogłębiane przez „systemowe niesprawiedliwości, konflikty i degradację środowiska”.

Należy więc zmierzyć się z przyczynami strukturalnymi tych problemów: „niesprawiedliwymi systemami handlowymi, wyzyskiem w pracy, nierównym dostępem do zasobów”. Ciężar zadłużenia utrzymuje całe narody w ubóstwie – dlatego jego umorzenie nie jest tylko aktem hojności, ale „kwestią sprawiedliwości”.

Migranci i uchodźcy

W kontekście głębokich nierówności globalnych migranci i uchodźcy są „pierwszymi ofiarami”. Odpowiedź na te problemy nie może opierać się tylko na polityce, ale musi bazować na podejściu etycznym, humanitarnym i solidarnym, zapewnianym niezależnie od statusu osób, które opuściły swoje kraje, z poszanowaniem „zasady nieodrzucania” oraz zapobieganiem przemocy i wykorzystywaniu. Szczególną uwagę należy poświęcić ponownemu zjednoczeniu rodzin, uznając fundamentalną rolę tego podstawowego ogniwa „w rozwoju ludzkim, zdrowiu psychicznym i stabilności społecznej”. Aby zmniejszyć ryzyko związane z nielegalną migracją, Stolica Apostolska zaapelowała o rozszerzenie bezpiecznych kanałów migracyjnych, co pomoże zwalczać działalność przemytników i zmniejszy liczbę niebezpiecznych, często śmiertelnych, podróży.

Sztuczna inteligencja i związane z nią wyzwania

Obok wielkich wyzwań globalnych, jak już wielokrotnie podkreślał Papież Leon XIV, wspólnota międzynarodowa stoi również przed „kolejną rewolucją przemysłową” – wywołaną przez sztuczną inteligencję. Wzrost jej powszechnego wykorzystania stwarza zagrożenie m.in. dla wielu miejsc pracy. Dlatego niezbędne staje się wdrażanie systemów ekonomicznych, które skupiają się na tworzeniu nowych stanowisk pracy oraz wspieraniu przedsiębiorczości. Abp Gallagher przypomniał także o znaczeniu sprawiedliwego wynagrodzenia i zrównoważonych warunków pracy, szczególnie dla kobiet, oraz o konieczności wspierania młodych ludzi, którzy pragną założyć rodzinę, rozumianą jako „związek małżeński między mężczyzną a kobietą”.

Wojna na Ukrainie

Podkreślając znaczenie „jasnego i jednoznacznego” dialogu w dążeniu do rozwiązania konfliktów, abp Gallagher omówił także różne konflikty oraz sytuacje wyjątkowego niepokoju w dzisiejszym kontekście geopolitycznym. W pierwszej kolejności wspomniał o kryzysie na Ukrainie, który jest „jednym z najgłębszych i najbardziej bolesnych”. Miasta, które kiedyś były „pełne życia”, teraz zostały zniszczone, a dzieci zmuszone do dorastania wśród „syren i schronów” zamiast wśród zabaw i uśmiechów. „Ta wojna musi zakończyć się teraz, a nie w nieokreślonej przyszłości” – to apel Stolicy Apostolskiej, który jest powtórzeniem wezwania Papieża do „natychmiastowego zawarcia rozejmu”. Wszystkie państwa ONZ wezwane są do odrzucenia „biernej postawy” i do wspierania konkretnych inicjatyw, które mogłyby otworzyć drogę do sprawiedliwego i trwałego pokoju.

Bliski Wschód

Stolica Apostolska z uwagą śledzi sytuację na Bliskim Wschodzie, podkreślając konieczność „sprawiedliwego i stabilnego” pokoju między Izraelczykami a Palestyńczykami. Papież Leon XIV stanowczo zażądał zakończenia przemocy, wzywając do uwolnienia wszystkich zakładników, trwałego zawarcia rozejmu, zapewnienia bezpiecznego dostępu pomocy humanitarnej oraz pełnego poszanowania prawa międzynarodowego, zwłaszcza w ochronie cywilów, zakazu kar zbiorowych i nieuzasadnionego stosowania siły.

Syria i Afryka

W odniesieniu do sytuacji w Syrii podkreślono konieczność „pokojowej i sprawiedliwej” transformacji rządu. Z zadowoleniem przyjęto sygnały postępu demokratycznego, które pojawiają się w różnych krajach afrykańskich, gdzie rośnie zaangażowanie na rzecz „wielopartyjnych wyborów”, udziału obywateli i reform instytucjonalnych. Pozostają jednak poważne przeszkody: „autorytaryzm, arbitralne reformy konstytucyjne i endemiczna korupcja”, które podważają zaufanie obywateli do instytucji.

Demokratyczna Republika Konga

Watykański przedstawiciel przypomniał o pogorszeniu sytuacji we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga. Z jednej strony pozytywnie oceniono podpisanie ogólnego porozumienia pokojowego między lokalnym rządem a grupą zbrojną M23, a także porozumienie między ministrami spraw zagranicznych Konga i Rwandy, mające na celu zakończenie dziesięcioleci konfliktu we wschodniej części kraju. Z drugiej strony wciąż utrzymuje się wysokie ryzyko nowych fal przemocy.

Sudan i Sudan Południowy

Abp Gallagher wspomniał również o konflikcie w Sudanie, ponawiając apel o natychmiastowe zawarcie rozejmu i rozpoczęcie autentycznych negocjacji. „Krzyk bólu ludu sudańskiego musi zostać usłyszany, nie ma już miejsca na obojętność”. Szczególną uwagę zwrócono również na rozwój sytuacji w Sudanie Południowym. Stolica Apostolska wezwała siły polityczne do szczerego i odpowiedzialnego podjęcia drogi dialogu i współpracy, w pełni realizując porozumienie pokojowe podpisane w 2018 r.

Handel narkotykami i Karaiby

Przyczyną fali „ekstremalnej przemocy” jest także plaga narkotyków, szczególnie w Ameryce Łacińskiej. Oprócz wspólnych wysiłków państw na rzecz zwalczania handlu narkotykami Stolica Apostolska podkreśliła pilną potrzebę inwestowania w „rozwój ludzki”. Watykański dyplomata zwrócił także uwagę na rosnące napięcia na Karaibach, szczególnie na Haiti, gdzie konieczne jest stworzenie warunków społecznych i instytucjonalnych niezbędnych do umożliwienia krajowi rozpoczęcia drogi ku pokojowi i bezpieczeństwu. Wspomniał także o sytuacji w Nikaragui, wyrażając nadzieją, że wolność religijna oraz inne podstawowe prawa ludzi i społeczeństwa będą w pełni przestrzegane.

Wzmacnianie skutecznego multilateralizmu

Na zakończenie swojego wystąpienia abp Gallagher podkreślił trwałą wartość Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz dobro, jakie zostało osiągnięte w czasie 80 lat istnienia, nie ukrywając „ograniczeń i trudności”, które dziś podważają „wiarygodność”. Jednak te słabości nie powinny przesłaniać sukcesów, a wręcz przeciwnie – powinny pobudzać do odnowionego zaangażowania na rzecz reformy i ożywienia, dostosowując organizację do współczesnych potrzeb. Jubileusz Organizacji Narodów Zjednoczonych – zakończył sekretarz ds. relacji z państwami – jest okazją, aby wzmocnić jej pozycję jako „promienia nadziei” oraz pozytywną siłę, która służy najpilniejszym potrzebom ludzkości.