Opactwo jędrzejowskie powstało około 1140 roku, jako filia burgundzkiego klasztoru Morimond. Przebudowany później kościół ponownie konsekrował w 1210 r. biskup krakowski Wincenty Kadłubek. Opactwo jest obecnie także sanktuarium bł. mistrza Wincentego (1160-1223) - słynnego kronikarza, który zrezygnował z biskupstwa krakowskiego, został cystersem w Jędrzejowie, tam zmarł i został pochowany. W 1764 roku papież Klemens XIII beatyfikował go.

Niedzielną uroczystość poprzedzi trzydniowe przygotowanie duchowe wspólnoty parafialnej do uroczystości. "W sobotę wyruszy z kościoła procesja do +kopca spotkania+ - oddalonego o około 800 m od świątyni miejsca, w którym - według podań - wierni przywitali przybyłego pieszo z Krakowa do Jędrzejowa biskupa Wincentego" - zapowiada proboszcz o. Wiesław Kundera.

Na niedzielny wieczór zaplanowano koncert poetycko-muzyczny poświęcony bł. Wincentemu "Tak więc pomieszał się żal z radością". Wystąpią w nim: Grażyna Barszczewska (recytacja), Magdalena Idzik (mezzosopran) i Roman Szlaużys (organy). Spektakl zwieńczy doroczny letni Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w jędrzejowskim kościele.

Patronką tej świątyni jest - jak we wszystkich klasztorach cysterskich - opiekunka tego zakonu Najświętsza Maryja Panna Wniebowzięta, jednak odpust jędrzejowski świętowany jest ku czci bł. Wincentego Kadłubka. "Zgodnie z utrwaloną tradycją, przypada w ostatnią niedzielę sierpnia, mimo że w Mszale Rzymskim święto bł. Wincentego zapisano pod datą 9 października" - wyjaśnił proboszcz parafii.

Cysterscy mnisi założyli w 1152 r. w Jędrzejowie najstarszy w Polsce szpital przyklasztorny. Andreovia - osada dla ludności - przemianowana później na Jędrzejów, wzięła nazwę prawdopodobnie od imienia św. Andrzeja Apostoła - patrona Wschodu, gdzie cystersi mieli misję ewangelizacyjną; stąd Andreo/via, czyli Droga św. Andrzeja.

W zabytkowym kościele przy jędrzejowskim klasztorze zachowały się unikatowe, 42-głosowe organy z czterema klawiaturami ręcznymi na stole gry wbudowanym w podstawę prospektu. Kute w brązie klucze rejestrowe instrumentu są jedynymi w Europie. Koncertują na nich chętnie wirtuozi gry organowej.

Cystersi zostali sprowadzeni do Polski z Francji w ramach ruchu odnowy życia monastycznego. Zakon szerzył ascezę i krzewił wysoką kulturę rolną stosowaną w Europie zachodniej. Cysterska dewiza brzmi: ora et labora, czyli módl się i pracuj.

Po kasacie zakonów w 1819 roku cystersi wrócili do Jędrzejowa dopiero w 1945 roku. Po II wojnie światowej opactwo zostało odnowione przez mnichów opactwa Szczyrzyc. W 1953 roku klasztor jędrzejowski został podniesiony do rangi przeoratu, a w 1989 r. nadano mu ponownie rangę opactwa. Obecnie mieszka w nim 20 mnichów.