Z cyklu "Jak żyć, by podobać się Bogu" na kanwie KKK 2030-2051

Kościół – matka i wychowawczyni – zatytułowano w Katechizmie Kościoła Katolickiego trzeci artykuł trzeciego rozdziału pierwszego działu trzeciej jego części ;). Choć wydawać by się mógł tylko dodatkiem dla wprowadzenia w przykazania kościelne, zawiera bardzo ciekawe treści. Bardzo ważne szczególnie w ostatnim czasie, gdy wzmaga się zamieszanie wywołane próbami usprawiedliwiania czynów, których sprawcy zasługiwać mogą jedynie na miłosierdzie.

Przede wszystkim zwrócono w nim uwagę, że wierzący w Chrystusa, ochrzczony, ani nie jest sam sobie sterem żeglarzem i okrętem, ani nie jest zostawiony przez Boga sam sobie. Wypełnia swoje powołanie w Kościele. „Od Kościoła przyjmuje słowo Boże, które zawiera pouczenia "Prawa Chrystusowego" (Ga 6, 2). Od Kościoła otrzymuje łaskę sakramentów, która podtrzymuje go "w drodze". Od Kościoła uczy się przykładu świętości; rozpoznaje jej wzór i źródło w Najświętszej Maryi Dziewicy; zauważa ją w autentycznym świadectwie tych, którzy nią żyją; odkrywa ją w duchowej tradycji i długiej historii świętych, którzy nas poprzedzili, a którą liturgia celebruje we wspomnieniach świętych” (KKK 2030). Kościoła więc, także w sprawach moralności powinien słuchać (nie uzasadniajmy już tego twierdzenia, bo  weszlibyśmy na szerokie stepy  eklezjologii).

O tyle to istotne, że życie moralne jest duchowym kultem, w którym oddajemy cześć Bogu (KKK 2031). Tak, kultem. Żyjąc zgodnie z tym, czego Bóg od człowieka oczekuje oddajemy Mu cześć. I jeszcze więcej: ta wierność Bogu ma także swój wymiar ewangelizacyjny. Jest „podstawowym warunkiem głoszenia Ewangelii i misji w świecie” (KKK 2044), bo ta wierność Ewangelii ma moc przyciągania ludzi do wiary i do Boga. To, że takie wierne Bożemu prawu życie buduje także Kościół jest oczywiste – nie trzeba to tłumaczyć gdy widzi się, jak grzech Kościół niszczy. No i to zapowiedź nieba. Przecież to samo Boże prawo, którego spełnienia oczekuje Bóg od człowieka na ziemi, będzie także prawem w niebie, prawda?

Autorzy Katechizmu przypomnieli, że Kościół ma prawo wypowiadać się w sprawach zasad moralnych i porządku społecznego i oceniać w tym świetle ludzkie sprawy (KKK 2032).  Że to papież i w zjednoczeniu z nim biskupi są „autentycznymi, czyli upoważnionymi przez Chrystusa nauczycielami, którzy powierzonemu sobie ludowi głoszą wiarę, w którą powinien wierzyć i którą powinien stosować w życiu” (KKK 2034) oraz ze nauczanie to, podobnie jak głoszenie prawd wiary, objęte jest charyzmatem nieomylności (KKK 2035).  Że ta nauczycielska władza Kościoła rozciąga się zarówno na to, co zawarte jest w objawieniu Bożym (KKK 2035) jak i to, co wynika z prawa naturalnego (KKK 2036) ponieważ – uwaga – ich zachowanie, wymagane przez Stwórcę, jest konieczne do zbawienia (KKK 2036). Wierni zaś mają „obowiązek zachowywania norm i decyzji wydawanych przez prawowitą władzę Kościoła oraz” – to też bardzo ważne – mają prawo być pouczani o „zbawczych przykazaniach które oczyszczają sąd, i z pomocą łaski uzdrawiają zraniony rozum ludzki”. Dodajmy: właściwie pouczani (KKK 2037). To wielki i ważny obowiązek ciążący zarówno na papieżu i biskupach, jak i na kapłanach, teologach czy katechetach.

A ludzkie sumienie? Nieważne? "Sumienie każdego człowieka w sądzie moralnym dotyczącym jego osobistych czynów powinno unikać zamykania się w rozważaniu indywidualnym - czytamy w KKK 2039 - Powinno ono jak najpełniej otwierać się na uwzględnianie dobra wszystkich, tego dobra, które wyraża się w prawie moralnym - naturalnym i objawionym, a w konsekwencji w prawie kościelnym i w autorytatywnym nauczaniu Urzędu Nauczycielskiego w kwestiach moralnych".

I już na koniec: Kościół, prawowita władza w Kościele, ma także prawo wydawać normy czy decyzje związane z jakimś porządkowanie spraw Kościoła. To zasadniczo to coś, co nazywamy prawem kanonicznym. najistotniejsze jego wymagania dla zwykłego chrześcijanina (bo prawo kanoniczne nie tylko przecież wymaga, ale np. też przypomina zasady  wiary i porządkuje życie kościelne) to tzw. przykazania kościelne. Co ciekawe, przykazania te, choć znajdują się w Katechizmie Kościoła Katolickiego mogą być, za zgodą Stolicy Apostolskiej, modyfikowane przez poszczególne episkopaty. W Polce, po serii zmian, obowiązują w następującym brzmieniu.

1. W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych.
2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.
3. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię świętą.
4. Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach.
5. Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła.

Miało być brevis et levis (krócej i łatwiej), więc niech dziś na tyle wystarczy. Teraz czas na parotygodniową przerwę. Nie, nie po to, by był czas na utrwalenie przypomnianych treści, ale żeby piszący mógł solidnie do następnych tematów podejść i przedstawić wszystko tak, żeby miało ręce i nogi :) A ich tematem będą już konkretne zasady wynikające z przykazań dekalogu. Tych, którzy wcześniej nie zauważyli cyklu zapraszam do lektury wcześniejszych odcinków.

Na następnej stronie - źródło tego tego artykułu, czyli nauczanie Katechizmu Kościoła katolickiego na powyższy temat.

Artykuł trzeci

KOŚCIÓŁ - MATKA I WYCHOWAWCZYNI

2030 W Kościele, wspólnocie wszystkich ochrzczonych, chrześcijanin wypełnia swoje powołanie. Od Kościoła przyjmuje słowo Boże, które zawiera pouczenia "Prawa Chrystusowego" (Ga 6, 2). Od Kościoła otrzymuje łaskę sakramentów, która podtrzymuje go "w drodze". Od Kościoła uczy się przykładu świętości; rozpoznaje jej wzór i źródło w Najświętszej Maryi Dziewicy; zauważa ją w autentycznym świadectwie tych, którzy nią żyją; odkrywa ją w duchowej tradycji i długiej historii świętych, którzy nas poprzedzili, a którą liturgia celebruje we wspomnieniach świętych.

2031 Życie moralne jest kultem duchowym. Składamy "ciała swoje na ofiarę żywą, świętą, Bogu przyjemną" (Rz 12,1) w Ciele Chrystusa, które tworzymy, i w komunii z Ofiarą eucharystyczną. W liturgii, a zwłaszcza w celebracji sakramentów, modlitwa i nauczanie łączą się z łaską Chrystusa, by oświecać i umacniać działanie chrześcijańskie. Życie moralne, podobnie jak całość życia chrześcijańskiego, ma swoje źródło i swój szczyt w Ofierze eucharystycznej.

I. Życie moralne i Urząd Nauczycielski Kościoła

2032 Kościół, "filar i podpora prawdy" (1 Tm 3,15), otrzymał od Apostołów "uroczysty nakaz Chrystusowy zwiastowania zbawiennej prawdy". "Kościołowi przysługuje prawo głoszenia zawsze i wszędzie zasad moralnych również w odniesieniu do porządku społecznego oraz wypowiadania oceny o wszystkich sprawach ludzkich, o ile wymagają tego fundamentalne prawa osoby ludzkiej i zbawienie człowieka".

2033 Urząd Nauczycielski pasterzy Kościoła w dziedzinie moralności jest wypełniany zazwyczaj w katechezie i w przepowiadaniu za pomocą dzieł teologów i autorów duchowych. W ten sposób jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, pod przewodnictwem i czujnością pasterzy, "depozyt" moralności chrześcijańskiej, składający się z charakterystycznej całości zasad, przykazań i cnót wynikających z wiary w Chrystusa oraz ożywianych przez miłość. Katecheza ta przyjmuje tradycyjnie za podstawę - obok Wyznania wiary i modlitwy "Ojcze nasz" - Dekalog, który przekazuje zasady życia moralnego ważne dla wszystkich ludzi.

2034 Papież oraz biskupi są "autentycznymi, czyli upoważnionymi przez Chrystusa nauczycielami, którzy powierzonemu sobie ludowi głoszą wiarę, w którą powinien wierzyć i którą powinien stosować w życiu". Zwyczajny i powszechny Urząd Nauczycielski papieża i biskupów pozostających w jedności z nim głosi wiernym prawdę, w którą mają wierzyć; miłość, którą mają praktykować, oraz szczęście, w którym mają pokładać nadzieję.

2035 Najwyższy stopień uczestnictwa we władzy Chrystusa jest zapewniany przez charyzmat nieomylności. Ma on taki zasięg, jak depozyt Objawienia Bożego ; obejmuje także wszystkie treści nauki, łącznie z moralnością, bez których zbawcze prawdy wiary nie mogą być strzeżone, wykładane czy zachowywane .

2036 Władza Urzędu Nauczycielskiego rozciąga się także na szczegółowe przepisy prawa naturalnego, ponieważ ich zachowanie, wymagane przez Stwórcę, jest konieczne do zbawienia. Przypominając przykazania prawa naturalnego, Urząd Nauczycielski Kościoła wypełnia istotną część swojej funkcji prorockiej głoszenia ludziom, kim naprawdę są, i przypominania im, kim powinni być przed Bogiem.

2037 Prawo Boże powierzone Kościołowi jest przekazywane wiernym jako droga życia i prawdy. Wierni mają więc prawo , by byli pouczani o zbawczych przykazaniach, które oczyszczają sąd, i z pomocą łaski uzdrawiają zraniony rozum ludzki. Mają oni obowiązek zachowywania norm i decyzji wydawanych przez prawowitą władzę Kościoła. Ustalenia te domagają się uległości podyktowanej miłością, nawet jeśli mają charakter dyscyplinarny.

2038 W dziele nauczania i stosowania moralności chrześcijańskiej Kościół potrzebuje poświęcenia pasterzy, wiedzy teologów, wkładu wszystkich chrześcijan i ludzi dobrej woli. Wiara i praktykowanie Ewangelii zapewniają każdemu doświadczenie życia "w Chrystusie", który oświeca i uzdalnia do oceniania rzeczywistości Boskich i ludzkich według Ducha Bożego . W ten właśnie sposób Duch Święty może posłużyć się najbardziej pokornymi, by oświecać mędrców i wyniesionych do najwyższych godności.

2039 Posługi powinny być spełniane w duchu służby braterskiej i oddania Kościołowi, w imię Pana. Jednocześnie sumienie każdego człowieka w sądzie moralnym dotyczącym jego osobistych czynów powinno unikać zamykania się w rozważaniu indywidualnym. Powinno ono jak najpełniej otwierać się na uwzględnianie dobra wszystkich, tego dobra, które wyraża się w prawie moralnym - naturalnym i objawionym, a w konsekwencji w prawie kościelnym i w autorytatywnym nauczaniu Urzędu Nauczycielskiego w kwestiach moralnych. Nie należy przeciwstawiać osobistego sumienia i rozumu prawu moralnemu czy Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła.

2040 W ten sposób może pogłębić się wśród chrześcijan prawdziwy duch synowski względem Kościoła. Stanowi on zwyczajne przedłużenie łaski chrztu, która włączyła nas do Kościoła i uczyniła członkami Ciała Chrystusa. Kościół w swojej macierzyńskiej trosce zjednuje nam miłosierdzie Boże, które przewyższa wszystkie nasze grzechy i działa w sposób szczególny w sakramencie pojednania. Także w swojej liturgii, jak zapobiegliwa matka, nie przestaje dzień po dniu karmić nas słowem i Eucharystią Pana.

II. Przykazania kościelne

2041 Przykazania kościelne odnoszą się do życia moralnego, które jest związane z życiem liturgicznym i czerpie z niego moc. Obowiązujący charakter tych praw pozytywnych ogłoszonych przez władzę pasterską ma na celu zagwarantowanie wiernym niezbędnego minimum ducha modlitwy i wysiłku moralnego we wzrastaniu miłości Boga i bliźniego.

2042 Pierwsze przykazanie kościelne ("W niedziele i w inne nakazane dni świąteczne wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac służebnych") wymaga od wiernych święcenia dnia, w którym wspomina się Zmartwychwstanie Pańskie  , a także najważniejszych świąt liturgicznych, w które czcimy tajemnice Chrystusa, Najświętszej Maryi Panny i Świętych, przede wszystkim przez uczestnictwo w celebracji eucharystycznej, gromadzącej chrześcijańską wspólnotę. Należy także uwolnić się od tych wszystkich prac i spraw, które ze swej natury przeszkadzają święcić te dni.

Drugie przykazanie kościelne ("Każdy wierny jest zobowiązany przynajmniej raz w roku spowiadać się ze swych grzechów") zapewnia przygotowanie do Eucharystii przez przyjęcie sakramentu pojednania, który jest kontynuacją dzieła nawrócenia i przebaczenia, zapoczątkowanego na chrzcie.
Trzecie przykazanie kościelne ("Każdy wierny jest zobowiązany przynajmniej raz w roku na Wielkanoc przyjąć Komunię świętą") określa minimum w przyjmowaniu Ciała i Krwi Pańskiej w związku ze świętami wielkanocnymi, źródłem i centrum liturgii chrześcijańskiej.

2043 Czwarte przykazanie kościelne ("W dni pokuty wyznaczone przez Kościół wierni są zobowiązani powstrzymać się od spożywania mięsa i zachować post"). zabezpiecza okresy ascezy i pokuty, przygotowujące nas do uroczystości liturgicznych. Usposabiają nas one do zdobycia panowania nad popędami i do wolności serca.
Piąte przykazanie kościelne ("Wierni są zobowiązani dbać o potrzeby Kościoła")  mówi, że wierni powinni dbać o potrzeby materialne Kościoła, każdy według swoich możliwości .

Obecne sformułowanie tych przykazań w Polsce

1. W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy Świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych.
2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.
3. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię świętą.
4. Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach.
5. Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła.

III. Życie moralne i świadectwo misyjne

2044 Wierność ochrzczonych jest podstawowym warunkiem głoszenia Ewangelii i misji Kościoła w świecie. Orędzie zbawienia powinno być potwierdzane świadectwem życia chrześcijan w celu ukazania ludziom mocy jego prawdy i oddziaływania. "Sam przykład chrześcijańskiego życia i dobre uczynki spełniane w duchu nadprzyrodzonym mają już siłę pociągania ludzi do wiary i do Boga".

2045 Chrześcijanie, ponieważ są członkami Ciała, którego Chrystus jest Głową, przyczyniają się stałością swoich przekonań i obyczajów do budowania Kościoła. Kościół wzrasta, umacnia się i rozwija przez świętość swoich wiernych , aż dojdzie do "człowieka doskonałego, do miary wielkości według Pełni Chrystusa" (Ef 4,13).

2046 Chrześcijanie swoim życiem na wzór Chrystusa przyspieszają nadejście Królestwa Bożego, "Królestwa sprawiedliwości, prawdy i pokoju" . Nie zaniedbują jednak swoich ziemskich zadań; wierni swojemu Nauczycielowi, wypełniają je uczciwie, cierpliwie i z miłością.

W skrócie

2047 Życie moralne jest kultem duchowym. Działanie chrześcijańskie znajduje swój pokarm w liturgii, a zwłaszcza w celebracji sakramentów.

2048 Przykazania kościelne odnoszą się do życia moralnego i chrześcijańskiego, które jest związane z liturgią i karmi się nią.

2049 Nauczanie pasterzy Kościoła w dziedzinie moralności dokonuje się zazwyczaj w katechezie i przepowiadaniu na podstawie Dekalogu, który wskazuje zasady życia moralnego ważne dla każdego człowieka.

2050 Papież i biskupi jako autentyczni nauczyciele głoszą Ludowi Bożemu prawdy wiary, w które powinien wierzyć i które powinien stosować w życiu. Do nich należy też wypowiadanie się w kwestiach moralnych, które wchodzą w zakres prawa naturalnego i rozumu.

2051 Nieomylność Urzędu Nauczycielskiego pasterzy obejmuje wszystkie treści nauki, łącznie z moralnością, bez których zbawcze prawdy wiary nie mogą być strzeżone, wykładane czy zachowywane.