O działaniach Kościoła na rzecz uchodźców i migrantów mówiono dzisiaj na konferencji prasowej w siedzibie KEP w Warszawie. Wzięli w niej udział: abp Gądecki, bp Zadarko, ks. Mariusz Iżycki (szef Caritas Polska) oraz ks. Jacek Gniadek, werbista, prowadzący od lat w Warszawie Centrum Migranta pomagające przede wszystkim imigrantom z Wietnamu i Chin, także Ukrainy.

Zasady czyli fundament

Na początku abp Gądecki krótko podsumował fundamentalne zasady, którymi w kwestii uchodźców kieruje się Kościół katolicki.

1) Bóg z jednego człowieka wywiódł rodzaj ludzki, co więcej, jesteśmy z Jego rodu – oznacza to, że między wszystkimi ludźmi istnieje szczególna więź, ludzkość – chce czy nie – stanowi jedność.

2) Powołując się na nauczanie Jana Pawła II przypomniał, że w każdym człowieku będącym w potrzebie należy dostrzegać Chrystusa i bronić godności każdego człowieka. Pomoc udzielana będącym w potrzebie wynika ze sprawiedliwości.

3) Kolejny punkt to zasada centralnego miejsca osoby ludzkiej, stawianej wyżej niż np. naród. Z tego wynika, że bezpieczeństwo osoby jest ważniejsze niż bezpieczeństwo narodowe. Człowiek jest ważniejszy niż interes państwa.

4) Państwo ma prawo do podjęcia działań przeciw nielegalnej imigracji, przy poszanowaniu praw człowieka wszystkich obywateli. Powinno pamiętać o różnicy między uciekającymi przed prześladowaniami i emigrantami ekonomicznymi.

5) Kreowanie negatywnego wizerunku uchodźców doprowadziło do stworzenia kultury podejrzliwości. W tym zakresie wielką rolę mają do odegrania środki masowego przekazu.

6) Uchodźcy mają również obowiązki czy powinności wobec kraju, który udziela im schronienia, należy do nich szacunek dla kultury i porządku prawnego państwa, do którego przybywają. Państwo ma również prawo do deportacji lub relokacji.

Przyjąć, ochronić, promować, integrować. Czyli?

W dalszej części konferencji bp Zadarko mówił o 20 punktach, opublikowanych ostatnio przez Dykasterię ds. Integralnego Rozwoju Człowieka. To inicjatywa Stolicy Apostolskiej, która pragnie w ten sposób wnieść swój wkład w przygotowywaną globalną rezolucję ONZ dotyczącą problemu uchodźców (Państwo Watykańskie nie jest członkiem ONZ, ma status obserwatora). Dokument ten stanowi rozwinięcie czterech zasad, o których pisał w orędziu papież Franciszek: przyjąć, ochronić, promować, integrować.

Jednocześnie każdy Kościół jest proszony, by na podstawie tych 20 punktów stworzył swój program. Strategia Caritas – jak zapowiedziano - zostanie przedstawiona 31 stycznia. Do niektórych jej elementów jeszcze wrócę, zanim jednak do tego dojdziemy, trzeba więcej powiedzieć o samym problemie.

Zjawisko migracji jest zjawiskiem globalnym i w skali globalnej należy na nie patrzeć. W Europie mamy do czynienia jedynie z jego fragmentem. Jaka jest jego skala? Migrantów – w skali świata – mamy 300 mln., uchodźców od 30 do 60 mln. Trzeba powiedzieć jasno: w świat tych ludzi wkraczają przemytnicy ludzi, handlarze ludźmi i terroryści. Nie można ich zostawić samym sobie.

Jakie są konieczne elementy strategii, określone słowami: przyjąć, ochronić, promować, integrować?

Po pierwsze, przyjąć. To znaczy: tak organizować działania, by budować kulturę otwartości. To postawa otwartości jest postawą chrześcijańską, postawy zamknięcia na człowieka potrzebującego są wykluczone. W nauczaniu Kościoła ten temat musi być jasno określony.

Drugie słowo, czyli ochrona praw i godności człowieka i uchodźcy. Nie można zostawić ich samych, na pastwę niebezpieczeństw drogi i handlarzy ludźmi. Trzeba ich dostrzec i pomóc im przeżyć.

Trzecie słowo: promocja. Oznacza podjęcie działań, które człowiekowi, który u nas zamieszka ułatwią integrację na wielu płaszczyznach: językowej, kulturowej, ale także pomoc w dostępie do rynku pracy czy odnalezieniu się w systemie opieki zdrowotnej czy edukacji. W tym kontekście ważne jest także przemyślenie, ile osób możemy przyjąć, by integracja była możliwa.

I czwarte słowo: integracja. Model zachodni, oparty tylko o dostęp do pracy, okazał się modelem niewystarczającym. Ludzie ci nie znaleźli swojego miejsca w lokalnej społeczności przyjmującej, nie na zasadzie petenta ale kogoś, kto współtworzy lokalną kulturę. To jest cel integracji: by przybysze poczuli się współtwórcami naszej wspólnej rzeczywistości.

Działania Caritas

Wracając do działań Caritas na rzecz uchodźców. Najbardziej znana i największa akcja to “Rodzina rodzinie”. Wsparciem obejmowane są trzy kategorie rodzin: osoby mieszkające w Syrii, uchodźcy syryjscy w Libanie oraz będący w nędzy z powodu zapaści spowodowanej kryzysem uchodźczym Libańczycy. Ten program to ponad 17 tys. darczyńców i blisko 10 tysięcy (9700) beneficjentów.

Jak podał KAI, w 2017 r. Caritas Polska zaangażowała się w międzynarodową kampanię kierowaną przez Caritas Internationalis „Dzielić Podróż” (Share the Journey), która ma na celu promocję kultury spotkania z migrantami i uchodźcami, zrozumienie ich tragedii i okazanie im najwłaściwszej pomocy.

Z inicjatyw dotyczących promocji warto także wspomnieć wydanie publikacji naukowej “Wokół problematyki migracji i uchodźctwa w systemie pomocy społecznej”, która zawiera fakty i jest odpowiedzią na niedobór rzetelnej wiedzy, zastępowany często przez lęk.

Rozpoczęła się kampania “Nowy dom Polska” W Polsce mamy sześć ośrodków dla uchodźców prowadzonych przez Caritas: w Warszawie, Białymstoku, Białej Podlaskiej, Lublinie, Zielonej Górze i Zgorzelcu. Pomagają one 6 tysiącom osób, połowa beneficjentów to dzieci. W planach jest rozszerzenie pomocy na województwo zachodnio-pomorskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie i mazowieckie.

Powstała aplikacja “Pierwsze kroki w Polsce”. Jest ona dostępna w czterech językach: polskim, angielskim, rosyjskim i arabskim, została przygotowana dla dwóch systemów i zawiera komplet ważnych informacji ułatwiających odnalezienie się w nowej rzeczywistości.

Niedawno wspólnie z PKWP zainaugurowano program “Polska dla świata”, którego celem jest odbudowa szkół w Homs.

Tyle w skrócie, bardziej szczegółówe informacje o dotychczasowych działaniach można znaleźć w informacji KAI, którą publikujemy na kolejnej stronie.

Jakie są plany? Pełna strategia, jak wspomniałam, zostanie przedstawiona 31 stycznia, na pewno jednak można powiedzieć, że kontynuowany będzie program Rodzina Rodzinie. W planach jest także pomoc w rozwoju mikroprzedsiębiorczości w Syrii, stworzenie Hope Center w Aleppo (o tej inicjatywie wspominał zapewne abp Skworc w liście odczytywanym w parafiach 1 stycznia) oraz projekty pomocowe w Grecji.

Na kolejnej stronie podsumowanie KAI

Wsparcie finansowe diecezjalnych Centrów Pomocy, kampania edukacyjna czy uwrażliwianie młodych ludzi na istnienie osób z innych kultur – to niektóre działania Caritas Polska na rzecz migrantów i uchodźców planowane w tym roku. Kwota przeznaczona na projekty integracyjne wyniesie ponad 9,6 mln zł. W niedzielę 14 stycznia obchodzony jest 104. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy.

Caritas Polska niesie systematyczną pomoc uchodźcom w Syrii, Libanie, Jordanii, Iraku i Autonomii Palestyńskiej. Pierwsze środki – 30 tys. euro – przekazała w 2012 r. na pomoc uchodźcom z Syrii. W rok później, w grudniu 2013 r. sfinansowała paczki świąteczne dla 3 tys. dzieci z Damaszku, Hawran-Dara i Homs. Od 2014 r. wspiera w Syrii Centrum Medyczne Bab Sharki w Damaszku.

Gdy do Europy od 2014 r. zaczęła napływać fala uchodźców z Bliskiego Wschodu, Caritas Polska – jako główna struktura charytatywna Kościoła w Polsce – zaczęła się do tego przygotowywać. Ks. Marian Subocz, ówczesny jej dyrektor informował, że 44 oddziały diecezjalne Caritas dysponują ponad 600 miejscami w swych ośrodkach, gdzie mogą przyjąć uchodźców. Mówił, że można by też korzystać z pomocy kadry specjalistów zatrudnionych w Centrach Pomocy Migrantom i Uchodźcom Caritas. Wyjaśniał, że ogromne znaczenie integracyjne mogą mieć też działania wolontariackie oraz zaangażowanie blisko 5 tys. parafialnych zespołów Caritas.

W czerwcu 2016 r. na zebraniu Episkopatu ks. Subocz wysunął koncepcję utworzenia tzw. korytarzy humanitarnych do Polski dla uchodźców z Bliskiego Wschodu. Wzorem dla projektu Caritas była pomoc z powodzeniem realizowana na terenie Włoch, z której skorzystało już ponad 700 uchodźców. Biskupi przedstawili niebawem propozycję organizacji korytarzy humanitarnych stronie rządowej. Przewodniczący Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki poinformował, że „ze względu na opór ministerstw spraw zagranicznych oraz wewnętrznych podjęcie idei korytarzy humanitarnych nie jest możliwe”.

Przy diecezjalnych Caritas działało do końca ub. roku sześć Centrów Pomocy Migrantom i Uchodźcom: w Warszawie, Lublinie, Białymstoku, Białej Podlaskiej, Zielonej Górze i Zgorzelcu.

Siódmą placówkę tego typu powołał w styczniu 2018 r. w archidiecezji katowickiej abp Wiktor Skworc. Jej zadaniem ma być „budzenie ducha odpowiedzialności wobec migrantów i uchodźców oraz koordynowanie okazywanej im pomocy duchowej i materialnej” na terenie archidiecezji.

Na czym polega wsparcie ze strony Centrów? Przykładem jest działalność CPMiU w Zielonej Górze, które zapewnia pomoc psychologiczną, socjalną, zawodową i prawną. Działalność CPMiU polega głównie na pomocy doraźnej i wspierającej dla ponad 100 beneficjentów rocznie, z czego 80% stanowią mieszkańcy Rosji narodowości Czeczeńskiej, a 20% to mieszkańcy m.in. Ukrainy, Pakistanu, Bangladeszu, Wietnamu, Algierii, Syrii, Libanu).

Zielogórskie Centrum współpracuje także z Ośrodkiem Strzeżonym dla Cudzoziemców prowadzonym przez Nadodrzański Oddział Straży Granicznej. Oferuje m.in. środki higieniczne i ubrania cudzoziemcom osadzonym w ośrodku i czekającym na zakończenie procedury związanej z uzyskaniem ochrony międzynarodowej dla obywateli państw, w których ich byt jest zagrożony.

Caritas Archidiecezji Lubelskiej w ramach Projektu „Nowy Dom Polska” oferuje: doradztwo psychologiczne i międzykulturowe (w tym pomoc w załatwieniu różnego rodzaju procedur administracyjnych), pomoc socjalną i rzeczową (m.in. zakup środków chemicznych i higienicznych, wyprawek szkolnych oraz podręczników dla dzieci, artykułów dla kobiet w ciąży) oraz wsparcie opieki medycznej (dofinansowanie do wizyt lekarskich oraz podstawowych zabiegów medycznych i lekarstw).

Do 31 grudnia 2017 r. funkcjonowanie Centrów dofinansowane było z Europejskiego Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, zarządzanego w Polsce przez Departament Polityki Granicznej i Funduszy Międzynarodowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Z powodu braku organizacji nowego naboru konkursowego na pozyskanie środków unijnych, dyrektor Caritas Polska podjął decyzję o wsparciu finansowym działalności placówek na rok 2018. Kwota wsparcia zależy od liczby cudzoziemców, którzy przebywają na terenie danej diecezji oraz intensywności prowadzonych przez nie działań na rzecz migrantów i uchodźców.

Tegoroczne projekty Caritas będą dotyczyły także wsparcia działań na rzecz integracji migrantów i uchodźców przebywających na terenie czterech województw: mazowieckiego, wielkopolskiego, warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego. Dofinansowanie w 100% będzie pochodzić z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz z budżetu państwa. Kwota realizowanych projektów wyniesie łącznie 9 mln 647 tys. 718 zł i 31 groszy.

Za projekty integracyjne odpowiedzialne będą diecezjalne Caritas we współpracy z lokalnymi samorządami. Wspomniana suma została podzielona na: Caritas Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej i województwo zachodniopomorskie – 3 mln 128 tys. zł (2-letni projekt, który ruszy 1 kwietnia br.); województwo wielkopolskie i Caritas Diecezji Kaliskiej – 3 mln 345 tys. zł (3-letni projekt „Wielkopolska Wspólna Sprawa”, początek 1 kwietnia br.); Caritas Archidiecezji Warszawskiej i województwo mazowieckie – 1 mln 627 tys. zł (3-letni projekt „Wsparcie integracji cudzoziemców na Mazowszu”, początek 1 stycznia br.) oraz Caritas Archidiecezji Warmińskiej i województwo warmińsko-mazurskie (2-letni projekt adaptacyjny, początek 1 stycznia br.).

Największą akcją Caritas Polska, mającą na celu pomoc uchodźcom jest program „Rodzina Rodzinie”, zainaugurowany w październiku 2016 r. Wsparciem obejmowane są trzy kategorie rodzin: osoby mieszkające w Syrii, uchodźcy syryjscy w Libanie oraz będący w nędzy z powodu zapaści spowodowanej kryzysem uchodźczym Libańczycy. Do dziś z pomocy tej skorzystało ponad 7 tys. rodzin w Syrii i Libanie.

W październiku 2016 r. Caritas Polska rozpoczęła realizację innego projektu pomocy uchodźcom syryjskim i ubogim Jordańczykom, w ramach którego beneficjenci otrzymują na miejscu kilkumiesięczne wsparcie finansowe w celu opłacenia kosztów wynajmu mieszkania.

W 2017 r. Caritas Polska zaangażowała się w międzynarodową kampanię kierowaną przez Caritas Internationalis „Dzielić Podróż” (Share the Journey), która ma na celu promocję kultury spotkania z migrantami i uchodźcami, zrozumienie ich tragedii i okazanie im najwłaściwszej pomocy.

Kampania ma pomóc w eliminacji strachu związanego z kontaktami z uchodźcami i imigrantami. Caritas Polska będzie organizować ogólnopolskie i lokalne wydarzenia, podczas których będzie możliwość wysłuchania często dramatycznych historii uchodźców i imigrantów, co ma w zamierzeniu stworzyć przestrzeń do poznania się obydwu stron.

W ramach kampanii ma być prezentowany m.in. cykl reportaży pod nazwą „Nowy Dom Polska”, w którym przedstawiane są historie uchodźców, którzy znaleźli schronienie w Polsce.

W 2018 r. Caritas Polska zorganizuje też spotkania z imigrantami i uchodźcami z Bliskiego Wschodu. Rozpocznie się też cykl spotkań z Parafialnymi Zespołami Caritas i Szkolnymi Kołami Caritas w celu uwrażliwienia tych grup młodych ludzi na osoby pochodzące z innych kultur.

Ponadto Caritas Polska została członkiem sieci organizacji pozarządowych ERSO. Jej celem jest szeroko pojęte (psychologiczne, finansowe, socjalne, prawne, edukacyjne i administracyjne) wsparcie uchodźców w celu powrotu i reintegracji w opuszczonej kiedyś ojczyźnie, tak aby takie osoby rozpoczęły ponownie samodzielne i godne życie.