Odrobina historii

Pozwólmy sobie na krótkie dopowiedzenie. Inicjacja mistagogiczna, o której wspomina adhortacja, wraca do praktyki życia kościelnego po wiekach nieobecności. Że taka forma katechezy była znana w starożytności wiemy z licznych przekazów. Dysponujemy również wieloma tekstami Ojców Kościoła, skierowanymi do neofitów, czyli nowo ochrzczonych. Spośród nich najbardziej znane są katechezy Cyryla Jerozolimskiego, w języku polskim dostępne zarówno w formie drukowanej i w Internecie. Możemy przypuszczać, że o zaniku inicjacji mistagogicznej zdecydowała praktyka chrztu dzieci i założenie, że najbardziej odpowiednim miejscem wprowadzenia w życie chrześcijańskie jest rodzina.

Przemiany kulturowe, a w ich wyniku ewolucja modelu rodziny, sprawiły, że rodzina wywiązuje się z tego zadania w coraz mniejszym stopniu, cedując wychowanie religijne (i nie tylko) na środowisko szkolne. Tu jednak rodzą się dwa ważne pytania. Czy jednorodna grupa wiekowa, jaką są uczniowie jednej klasy, może być w pełni traktowana jako środowisko przekazujące i stymulujące rozwój wiary? I czy obecne programy w wystarczający sposób dowartościowują liturgiczne znaki inicjacji chrześcijańskiej? Odpowiedź na obydwa pytania narzuca się sama.

Źródła katechezy mistagogicznej

Pierwszym są Obrzędy Chrześcijańskiego Wtajemniczenia Dorosłych (OICA). We wprowadzeniu do rozdziału IV czytamy: „Następujące wskazania duszpasterskie odnoszą się do tych, którzy zostali ochrzczeni jako dzieci, ale potem nie otrzymali odpowiedniego pouczenia religijnego ani nie przyjęli bierzmowania i Eucharystii (…) program katechezy odpowiada w większości programowi przewidzianemu dla katechumenów (…) Czas katechezy należy odpowiednio włączyć w rok liturgiczny. Odnosi się to szczególnie do końcowego etapu katechezy, który na ogół zbiega się z Wielkim Postem (…) Szczytem całej formacji będzie zwykle Wigilia paschalna, w czasie której dorośli wyznają wiarę otrzymaną na chrzcie, przyjmują sakrament bierzmowania i będą uczestniczyć w Eucharystii” (por. p. 295, 297, 303, 304).

Dwa ostatnie zdania wskazują na drugie źródło. Jest nim liturgia niedziel Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na czytania roku A, gdyż to one w sposób bezpośredni odwołują się do obrzędów poszczególnych stopni katechumenatu. Warto przy okazji wskazać, że pewne elementy Obrzędów z powodzeniem można wykorzystać chociażby w czasie parafialnych rekolekcji wielkopostnych.

W praktyce

Pisząc o katechezie mistagogicznej możemy odwoływać się do konkretnych i sprawdzonych doświadczeń pastoralnych. W praktyce polskiego Kościoła przynajmniej dwa ruchy wykorzystują w znacznym stopniu Obrzędy Chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych. Są to Neokatechumenat i Ruch Światło-Życie. Katecheza mistagogiczna Drogi dość dobrze opisana jest w trzynastym numerze polskiej edycji Communio. Tu natomiast wskażemy elementy tejże katechezy, obecne na wszystkich etapach formacyjnych  popularnej Oazy.

Chociaż celebracje Słowa Bożego (czyli katecheza w pełnym tego słowa znaczeniu) obecne są na każdym etapie formacji, tu chcemy wskazać na najważniejsze z punktu widzenia formowania dojrzałego chrześcijanina. Są nimi „Celebracje Dziesięciu Kroków ku dojrzałości chrześcijańskiej”, celebracje oparte na Księdze Wyjścia (których szczytem jest tzw. Noc Paschy) oraz przeżycie Triduum Paschalnego we wspólnocie rekolekcyjnej. Zakładają one świadome wejście do wspólnoty deuterokatechumenalnej (powtórny katechumenat), stopniują doświadczenie i prowadzą do szczytu formacji, jakim jest wyznanie wiary w czasie Wigilii Paschalnej.  

Warto dla przykładu zapoznać czytelnika z tematami Celebracji Dziesięciu Kroków: Chrystus – Sługa; Niewiasta dziejów zbawienia; Namaszczeni Duchem Świętym; Kościół – pielgrzymujący Lud Boży; Słowo Boże w historii zbawienia; Panie, naucz nas się modlić; Liturgia jako spotkanie z Chrystusem i znak objawiający Kościół; Będziecie mi świadkami; Prawda was wyzwoli. Każda celebracja składa się z obrzędów wstępnych, liturgii czytań i części modlitewnej. Ostatnia wykorzystuje modlitwy wstawiennicze, egzorcyzmy i błogosławieństwa Obrzędów Chrześcijańskiego Wtajemniczenia Dorosłych.

Bez wątpienia celebracje te spełniają dwa warunki, o których pisze papież Franciszek w adhortacji Evangelii Gaudium: „konieczną stopniowość doświadczenia formacyjnego, w którym uczestniczy cała wspólnota, oraz dowartościowanie liturgicznych znaków inicjacji chrześcijańskiej.” Prawdopodobnie z tych samych powodów papież senior zalecił polskim biskupom podczas wizyty ad limina, by szczególną troską otoczyli zakorzeniony w parafii i liturgii Ruch Światło-Życie.

Jak wielką wagę twórca Ruchu przywiązywał do tej formy katechezy świadczą słowa, wypowiedziane do uczestników rekolekcji jeszcze w latach siedemdziesiątych. „W Kościele polskim jest wielu siewców. Natomiast ciągle brakuje ogrodników.”