Aert van den Bossche (PD) Męczeństwo św. Kryspina i św. Kryspiniana
W szekspirowskim „Życiu Henryka V” jest pamiętna scena, gdy tytułowy monarcha uroczystym tonem przemawia do swych wojsk, gotujących się na decydującą bitwę z Francuzami. W przekładzie Leona Ulricha słowa bohaterskiego króla brzmią tak:

Dzisiaj jest święto świętego Kryspina;
Kto dziś przeżyje, a do domu wróci,
W górę podrośnie na dnia tego wzmiankę,
Podniesie głowę na imię Kryspina.

Dalej mowa o pokazywaniu sąsiadom ran, odniesionych w dniu św. Kryspina, o rycerskich czynach, jakich dokonać mają zgromadzeni wokół króla rycerze oraz o następnych pokoleniach, które będą sobie opowiadać o tej niezwykłej bitwie, dzięki czemu „dzień świętego Kryspina nie minie / Od dzisiejszego dnia do końca świata”.

Dla Anglików „Życie Henryka V” to sztuka, którą porównać można z polską Trylogią. Wystawiało się ją często ku pokrzepieniu serc, czego najlepszym dowodem mistrzowska ekranizacja z 1944 roku, gdy Laurence Olivier podnosił na duchu Brytyjczyków, zmagających się z III Rzeszą.

Kim był jednak ów tajemniczy święty Kryspin? Wszak w naszym kręgu kulturowym mało kto kojarzy tego patrona, choć np. w literaturze staropolskiej można się natknąć na wzmianki o tej postaci, a właściwie postaciach.

W III wieku było sobie bowiem dwóch braci - Kryspin i Kryspinian. Swą działalność apostolską prowadzili na terenie Galii. Co ciekawe, ewangelizowali za dnia, a nocami szyli buty, które następnie rozdawali najbiedniejszym. Stąd też uznaje się ich za patronów szewców.

Oboje zginęli śmiercią męczeńską we francuskiej miejscowości Saissons. Był rok 285, zaś Cesarstwem Rzymskim rządził cesarz Maksymian.

Kościół katolicki wspomina ich 25 października. Tego dnia, w roku 1415 roku, pod Azincourt stanęły naprzeciwko siebie armie angielskiego króla Henryka V i francuskiego władcy Karola VI. Mimo ogromnej przewagi liczebnej Francuzi ponieśli sromotną klęskę, Anglicy zaś przypisali zwycięstwo wstawiennictwo św. Kryspina.

W wydanej nakładem WAM-u „Księdze imion świętych”, którą opracowali Henryk Fros SJ oraz Franciszek Sowa, wspomina się, iż w martyrologiach jest jeszcze siedmiu innych patronów o tym imieniu.

Najważniejszym z nich jest bez wątpienia włoski Kryspin z Viterbo, który na świat przyszedł jako Piotr Fioretti i żył na przełomie XVII i XVIII wieku. Całe swe zakonne, kapucyńskie życie, posługiwał jako zwykły kucharz, bądź ogrodnik. Miał jednak dar przepowiadania przyszłości, zaś jego rad słuchało wielu kościelnych dostojników z papieżem na czele.

Beatyfikował go w 1806 roku Pius VII, a kanonizował w roku 1982 Jan Paweł II.