W spotkaniu biorą udział przedstawiciele diecezjalnych rad duszpasterskich z całego kraju. Przyjechali także biskupi – przewodniczący Komisji ds. Duszpasterstwa KEP abp Stanisław Gądecki, abp-senior Damian Zimoń z Katowic, bp Adam Lepa z Łodzi, z wykładem wystąpią także bp Józef Kupny oraz biskup Grzegorz Ryś z Krakowa, który mówić ma o nowej ewangelizacji.

Abp Gądecki przypomniał, że diecezjalne rady duszpasterskie, jako głos doradczy, nie zastępują władzy biskupiej. Powinny się także wypowiadać tylko na temat spraw swojej diecezji, a nie Kościoła powszechnego. Członkami rad, które w większości powinny składać się ze świeckich, a dopiero potem z kapłanów i osób zakonnych, mogą być osoby wierzące, znane z dobrych obyczajów i roztropne. Nie mogą w radzie duszpasterskiej zasiadać osoby niewierzące czy będące poza Kościołem katolickim.

Arcybiskup zaznaczył, że celem Kongresu jest to, by przyjrzenie się działalności diecezjalnych rad duszpasterskich oraz dyskusja nad tym, jak powinny one wyglądać i co zrobić, by funkcjonowały lepiej. – Badania wykonane 50 lat po Soborze Watykańskim II nie wyglądają najlepiej. Nie jest źle, ale nie jest najlepiej – powiedział abp Gądecki.

Badania diecezjalnych rad duszpasterskich w Polsce przeprowadzono w pierwszej połowie br. przez socjologów Sekcji Teologii Pastoralnej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W Licheniu wyniki przedstawili ks. dr Tomasz Wielebski oraz mgr Mateusz Tutak. Badania przebiegały w dwóch etapach. Najpierw poddano analizie statuty, kopie protokołów z ostatnich dwóch lat i listy członków rad, które badacze otrzymali z poszczególnych kurii diecezjalnych. Odpowiedzi przysłało 31 z 41 diecezji.

Z analizy treści dokumentów rad wynika, że w wielu diecezjach gremia te jeszcze nie funkcjonują, bądź ich forma nie jest zgodna z wytycznymi Magisterium (pod tym kątem badano statuty rad). Największą grupę stanowią diecezje, w których owa zgodność jest na poziomie średnim - jest ich nieco ponad 1/3 z przebadanych. Wśród celów, na które wskazuje Magisterium (czyli badanie i rozważanie wszystkiego, co odnosi się do działalności pasterskiej oraz wyciąganie z tego praktycznych wniosków), statuty diecezjalnych rad najczęściej podejmują poszukiwanie rozwiązań duszpasterskich, jednocześnie nie zakładając, by zgłaszane propozycje były poprzedzone odpowiednią ekspercką analizą.

Treść protokołów rad była analizowana przede wszystkim pod kątem wypełniania zadań, które Magisterium stawia wobec nich. Chodzi m.in. o plan duszpasterski, diecezjalne inicjatywy misyjne, katechetyczne i apostolskie, odpowiednie środki służące pogłębianiu formacji doktrynalnej i życia sakramentalnego wiernych, sposoby ułatwiania pracy duszpasterskiej duchownym czy uwrażliwianie opinii społecznej na problemy Kościoła.

Do najczęściej podejmowanych przez rady zadań należą inicjatywy katechetyczne, apostolskie i misyjne (2/3 rad), rzadziej, bo tylko co 4 rada zastanawia się nad uwrażliwianiem opinii społecznej na problemy Kościoła. Większość rad realizuje minimum liczny spotkań wytyczonych przez Magisterium – czyli raz w roku.

Spośród wszystkich, spisanych na podstawie przesłanych list, członków rad, największą grupę stanowią kapłani. Zasiada ich w radach 53,3 proc., podczas gdy świeckich jest tylko 39,6 proc. Najmniejszą grupę stanowią osoby stanu zakonnego (7,1 proc.). To sprawia, że rady duszpasterskie przekształcają się raczej w rady kapłańskie – np. w jednej z diecezji cała rada duszpasterska składała się wyłącznie z księży.

Według badania, najmniejszą uwagę rady poświęcają zagadnieniom misyjnym.

Dwie trzecie respondentów twierdzi, że rozwiązania podejmowanych przez rady zagadnień są praktyczne i uwzględniane w działalności duszpasterskiej. Członkowie rad zauważają jednocześnie, że zbyt rzadko w pracę tego gremium wprowadza jakiś ekspert (17,4 proc.) i postulują, by materiały do dyskusji były przesyłane wcześniej (50 proc.). W przeważającej większości (91,5 proc.) respondenci nie zauważyli, by ich rada współpracowała z innymi radami diecezjalnymi. Rady zasadniczo nie podejmują także elementu formacyjnego dla swoich członków, na co zwraca uwagę 41,9 proc. badanych.

Według badanych członków rad, powinny one zajmować się przede wszystkim problemem młodzieży, ewangelizacji oraz wyzwań stojących przed Kościołem. Zwracają też uwagę, że „przestrzeń do pracy rad” tworzy biskup ordynariusz i w znacznej mierze to jego osobowość wpływa na ocenę efektywności prac rad. Respondenci zwracali uwagę, że czasem członkowie rad krępują się poruszać pewne kwestie w obecności biskupa.

Ks. dr Wielebski zwracał uwagę, że świadomość o istnieniu diecezjalnych rad duszpasterskich, mylonych czasem z parafialnymi radami diecezjalnymi, jest zbyt mała. Słaba jest także komunikacja wewnątrz diecezjalnych rad – ich członkowie nie zdają sobie sprawy z tego, czy ich koledzy są również członkami rad parafialnych, czy nie. Z badań wynika też, że statuty rad powinny być formułowane jasno, z czytelnie wytyczonymi celami i zadaniami. Należy usprawnić komunikację, wykorzystywać potencjał intelektualny członków rad oraz usprawnić pracę – np. poprzez wytyczenie na każde spotkanie tematu wiodącego.

Podczas przedpołudniowej części Kongresu ks. dr hab. Bogusław Dróżdż z PWT Wrocław mówił o tym, jak diecezjalne rady duszpasterskie wyglądają z punktu widzenia dokumentów Kościoła. Zaznaczył, że dekret Soboru Watykańskiego II dotyczący zadań biskupa mówi, że rady duszpasterskie powinny istnieć, co nie oznacza, że muszą. „Jak ich nie ma, nie znaczy, że jest źle” – stwierdził ks. Drożdż. Jednak liczenie się z głosem tych gremiów jest roztropne, a ich działalność ma charakter doradczy. Rady powołuje się dla dobra wspólnego diecezji.