Wielu wierzy, ale większość popiera aborcję. Czy portugalski Kościół odzyska młodzież?

W kraju goszczącym Światowe Dni Młodzieży trudno jest zachęcić młodych ludzi do Kościoła. Prawo należy zaś do najbardziej liberalnych na świecie.

Kościół Matki Bożej Pocieszenia w Bradze.
Henryk Przondziono /foto gość

Według badania z 2022 r. 80 proc. Portugalczyków deklaruje katolicyzm. To jeden z najwyższych wyników w Europie. W przypadku młodzieży odsetek wynosi 50 proc. To także nieźle na tle innych państw Starego Kontynentu, ale trend spadkowy jest wyraźny. W dodatku pomimo tego, że społeczeństwo jest religijne, w Portugalii legalne jest w zasadzie wszystko to, o co walczy światopoglądowa lewica, łącznie z eutanazją i posiadaniem narkotyków. Młodzież w zdecydowanej większości popiera te rozwiązania. Dotyczy to także sporej części tych młodych ludzi, którzy uważają się za wierzących.

Ksiądz z talent show

– Ucieczka młodzieży nie może nas nie martwić – mówił papież Franciszek do portugalskich biskupów podczas ich wizyty ad limina w 2015 r. Ojciec Święty zwrócił uwagę na „dużą liczbę nastolatków i młodych ludzi, którzy po sakramencie bierzmowania porzucają praktykę chrześcijańską”, a także na „pustkę w parafialnej ofercie chrześcijańskiej formacji dla młodzieży po bierzmowaniu”. W Portugalii nie brak księży, którzy występują w odwiedzanych przez młodych ludzi mediach społecznościowych, ale nie zawsze przynosi to dobre rezultaty.

Do ks. Ricarda Estevesa przylgnęło określenie padre Sexy. Wszystko dlatego, że kiedyś zamieścił w internecie swoje zdjęcie z plaży, na którym widać efekty codziennych wizyt na siłowni. Kapłan tłumaczył, że nie przepada za treningami, ale w jego parafii wszyscy tak robią, więc chodzi z innymi, żeby – jak każe papież Franciszek – „pachnieć owcami”. Później wystąpił jako juror w programie muzycznym „All Together Now”. Miał jeszcze propozycję z „Big Brothera”, ale tym razem odmówił. Przekonywał, że dzięki występom w telewizji miał okazję rozmawiać z wieloma ludźmi o wierze, ale w samym programie nie różnił się zbytnio od innych uczestników – także poglądami. Pytany o kwestie aborcji i homoseksualizmu odparł, że sprzeciwia się całkowicie, ale już w przypadku relacji osób tej samej płci „na tle innych religii monoteistycznych jesteśmy bardziej liberalni”. – Uważam, że każdy ma swoje skłonności i każdy powinien żyć tak, żeby być szczęśliwym – stwierdził.

Znanym księdzem jest też Guilherme Peixoto. Od 13. roku życia przebywał on w niższym seminarium i jak dziś mówi, zawsze chciał być kapłanem. W młodości niewielu uważało, że wytrwa, bo miał opinię zbuntowanego, ale został wyświęcony. Był już księdzem, gdy dowiedział się, że tuż po urodzeniu był na granicy przeżycia i wtedy rodzina poświęciła go Panu. Rodzice nigdy mu o tym nie powiedzieli, żeby nie czuł presji. Ksiądz Guilherme ukończył kurs didżeja i występuje na imprezach techno, puszczając modlitwę „Ave Maria” z elektronicznym podkładem czy utwory przeplatane homiliami Jana Pawła II. Wiele osób to szokuje, ale w przeciwieństwie do ks. Estevesa, DJ Padre Guilherme nie zasłynął jak dotąd wątpliwymi teologicznie wypowiedziami.

Młodzi liberalni

Słaby wpływ nauki Kościoła na społeczeństwo widać w ustawodawstwie. W maju 2023 r. prezydent Marcelo Rebelo de Sousa podpisał ustawę legalizująca eutanazję. Od 2017 r. parlament już pięciokrotnie uchwalał przepisy zezwalające na zabijanie osób ciężko chorych. Dwa razy prezydent je zawetował, dwukrotnie uchylał je też Sąd Konstytucyjny. Tym razem prezydenckie weto zostało odrzucone przez deputowanych. Z kolei w lipcu parlament głosami niemal wszystkich partii (przeciw była jedynie niewielka konserwatywna Chega) poparł legalizację posiadania syntetycznych narkotyków. Już wcześniej w Portugalii wolno było mieć przy sobie inne środki odurzające, w tym kokainę i heroinę. Teraz dozwolone będą też LSD, ecstasy, metamfetamina oraz różne nowe substancje. W 2011 r. weszła w życie ustawa zezwalająca na zmianę płci. Później jeszcze ją poszerzono i dziś można dokonać zmiany bez orzeczenia lekarza. Wniosek w tej sprawie składa kilkaset osób rocznie, z roku na rok więcej. Od 2016 r. homoseksualiści mogą adoptować dzieci. W 2007 r. przeprowadzono referendum, w którym 59 proc. Portugalczyków opowiedziało się za aborcją. W związku z tym zezwolono na nią do 10. tygodnia ciąży bez podania powodu. Liczba aborcji w skali 10-milionowego kraju wynosi kilkanaście tys. rocznie.

A co sądzi społeczeństwo? W 2017 r. badania pokazywały, że wśród ludzi mających od 18 do 34 lat aborcję, śluby jednopłciowe i eutanazję popiera ponad 80 proc. Podobny sondaż przeprowadzono w lipcu 2023 r. Za eutanazją opowiedziało się w nim 77 proc. młodych ludzi, za aborcją do 10. tygodnia – 69 proc. i także 69 proc. za ślubami homoseksualnymi. Widać zatem lekką zmianę poglądów. Jednocześnie wyniki wskazują, że mniej więcej połowa młodzieży deklarującej katolicyzm popiera rozwiązania potępiane przez Kościół.

Siła i słabość

Instytucji związanych z Kościołem nadal jest w Portugalii dużo. Do 583 katolickich podstawówek i przedszkoli chodzi ponad 65 tys. dzieci. 15 tys. studentów kształci się na uniwersytetach i w szkołach wyższych należących do diecezji albo kierowanych przez duchownych. Katolickich szpitali jest 59, domów opieki – 896, domów dziecka i ochronek – 799 (dane KAI). Widać jednak wyraźny brak księży. Jest ich 3,2 tys. (2,3 tys. diecezjalnych i 880 zakonników), czyli mniej niż parafii (4,5 tys.). Pół wieku temu w lizbońskim seminarium uczyło się 300 kleryków, a rocznie wyświęcano kilkudziesięciu. W 2022 r. było zaledwie pięciu nowych kapłanów uformowanych w tej placówce, a rok później trzech. To i tak lepiej niż w 2019 r., kiedy było ich dwóch.

Uderzeniem w wizerunek Kościoła była publikacja w lutym 2023 r. raportu o pedofilii. Okazało się jednak, że dokument zawiera poważne błędy. Raport dotyczył zdarzeń z lat 1950–2022. Jego autor, psychiatra Pedro Strecht, został powołany przez episkopat, ale działał niezależnie i sam wybrał współpracowników. W skład komisji weszło troje psychiatrów, a oprócz tego m.in. dziennikarz, historyk i specjalistka od studiów genderowych. Jedyną osobą z wykształceniem prawniczym był radca sądowy. Grupa przeprowadziła 34 rozmowy z poszkodowanymi i dostała ok. 500 zeznań przez internet. Na ich podstawie komisja uznała, że ofiarą pedofilów padło 4,8 tys. dzieci. W raporcie jako sprawców pracujących nadal w Kościele wymieniono zmarłych, pojawiły się też nazwiska osób uniewinnionych od stawianego zarzutu.

Nowe metody

Już w 2007 r. papież Benedykt XVI zwracał uwagę portugalskim biskupom, by przemyśleli „skuteczność aktualnych kursów wtajemniczenia, aby dzięki akcji wychowawczej naszych wspólnot chrześcijanin coraz bardziej dojrzewał do przyjęcia w swoim życiu autentycznie eucharystycznej orientacji”. Nie brak wspólnot, które starają się prowadzić w Portugalii ewangelizację nowymi metodami. W 2004 r. w Lizbonie odbywało się europejskie spotkanie Taizé, w którym wzięło udział 40 tys. młodych ludzi. Portugalczycy są też zauważalną grupą wśród pielgrzymów odwiedzających francuską wioskę, od której ruch wziął swoją nazwę. W 1968 r. inicjatorzy Drogi Neokatechumenalnej, Kiko Argüello i Carmen Hernández oraz włoski ksiądz Francesco Cuppini, zamieszkali w slumsach Lizbony i założyli tam pierwszą w kraju wspólnotę. Od 2000 r. odpowiedzialni za Neokatechumenat otworzyli w Portugalii 4 seminaria, w których wyświęcono ponad 30 księży. Z kolei w 2017 r. półwiecze działalności w tym kraju świętowała Katolicka Odnowa Charyzmatyczna. 5 lat później 1,6 tys. jej członków spotkało się w Fatimie. Animatorzy ruchu nie ukrywali, że i im trudno jest przyciągnąć młodzież. Wśród uczestników wielu było 30- i 40-latków z rodzinami, ale studenci czy licealiści rzadko są zainteresowani Odnową.•