Jaki jest obraz kapłana wśród wiernych? Tak zły, jak mówią jedni, czy tak dobry, jak mówią inni?

W Polsce coraz gorzej mówi się o autorytetach. W centrum uwagi są także duchowni, którzy - jak wszyscy - uczestniczą w życiu społecznym i podlegają tym samym procesom. Wielu socjologów zajmowało się kondycją polskich kapłanów. Niektórzy wspominają o ich kryzysie, a nawet desakralizacji. Wśród ludzi popularne staje się odchodzenie od religijności lub doświadczanie jej poza strukturami Kościoła. Te problemy z jednej strony są ważne, o czym świadczą liczne publikacje, a nawet częstotliwość rozmów na ich temat, z drugiej - obrosły w najróżniejsze uprzedzenia i emocje. Te ostatnie sprzyjają stereotypom i zniekształcają prawdziwy obraz.

Między słabością i siłą
Duchowni są przewodnikami we wspólnocie wierzących. Ich postawa, świadectwo życia i przykład do naśladowania mają umacniać wiarę innych. Droga do niewiary często rozpoczyna się od utraty zaufania wobec duchownych, którzy sprzeniewierzyli się swojemu powołaniu. Choć jest to jeden z najbardziej kontrowersyjnych i drażliwych tematów, w badaniach * podjęto kwestię niemoralności księży oraz jej związku z wiarą katolików.

Badania pokazują, że negatywne postawy duchownych nie mają bezpośredniego wpływu na wiarę Polaków. Blisko 40 proc. badanych w sposób zdecydowany nie łączy swojej wiary z negatywną postawą duchownych. Gdyby dołączyć do tej grupy także tych, którzy przyjmują ocenę bardziej umiarkowaną, jakby warunkową, to dwie trzecie badanych (66,2 proc.) nie wiąże swoich przekonań religijnych bezpośrednio z moralną kondycją duchowieństwa. Na podstawie takich wyników nie można wyciągnąć daleko idących wniosków o religijnym wychowaniu Polaków. Jednak nie jest prawdą, że masowo dystansujemy się od wiary z powodu negatywnej opinii na temat księży.

Warto dodać, że w swej religijności najbardziej niezależne od kondycji moralnej księży są osoby posiadające wykształcenie wyższe, głęboko wierzące, mieszkające w dużych miastach i systematycznie praktykujące. Natomiast najsilniej własną religijność łączą z przykładami życia duchownych obojętni religijnie, praktykujący niesystematycznie, rozwiedzeni, renciści i mieszkańcy małych miast oraz wsi.

Kliknij na wykres aby powiększyć
Powiernik czy zachłanny materialista?
Wierni mają różne wyobrażenia na temat duchownych. W naszych badaniach wskazywali zarówno na cechy pozytywne, jak i negatywne. Jednak wbrew obiegowym opiniom - ilość wyliczanych pozytywnych cech jest większa od negatywnych. Należy dodać, że cechy pozytywne są bardziej eksponowane (większa liczba osób je wymienia), a także ponad jedna piąta badanych podkreśla, że nie znajduje u księży cech, które im „się nie podobają”, 9 proc. deklaruje natomiast, że nie wie, jakie to cechy.

Zdaniem jednej trzeciej badanych, ksiądz powinien być przede wszystkim powiernikiem, czyli człowiekiem, którego można obdarzyć zaufaniem. Powiernik powinien potrafić słuchać i zrozumieć problemy, z jakimi ludzie do niego przychodzą. Wierni oczekują od księży, by byli otwarci na potrzeby drugiego człowieka, ale też na różne, odmienne sposoby myślenia. Blisko 18 proc. badanych wśród pożądanych cech osobowości księdza wymienia uczciwość, szczerość, sprawiedliwość, zaufanie. Prawie tyle samo dodaje życzliwość, serdeczność, przyjazność. Najogólniej można podsumować, że ludzie oczekują od księdza „ludzkich” cech. Większą uwagę zwracają właśnie na nie niż na to, co się wiąże ze ściśle religijnymi funkcjami kapłana.

W opinii wiernych, do cech najbardziej zasługujących na potępienie należą skąpstwo, rozrzutność, pazerność i wyzysk. Obok tych cech na następnych miejscach są pycha, zarozumiałość, apodyktyczność i sprzeniewierzenie zasadom celibatu.

W omawianych badaniach potwierdziła się zasada, że o autorytecie księdza bardziej decyduje jego osobowość, przymioty charakteru niż sprawowany religijny urząd.


Kliknij na wykres aby powiększyć

*Dane procentowe zaczerpnięte zostały z ogólnopolskich badań "Kościół katolicki w świadomości Polaków 2003", przeprowadzonych na próbie reprezentatywnej przez Ośrodek Sondaży Społecznych OPINIA ISKK SAC, pod kierunkiem ks. prof. Witolda Zdaniewicza.