Sprawiedliwość i miłość

Wielu powie: „to sprzeczność”. Tymczasem nie w ujęciu kolejnych papieży i tej encykliki. Sprawiedliwość jest „najmniejszą miarą” miłości – powtarza Benedykt XVI za Pawłem VI. Co to znaczy?

Sprawiedliwość to to, co się człowiekowi należy, to, czego może się domagać od innych. To minimum do wypełnienia – przez innych ludzi, społeczeństwo, państwo. Miłość może obdarować – może bezinteresownie ofiarować więcej. Zawsze jednak najpierw musi zabezpieczyć owo minimum.

Nie jest darem miłości ten, który ma zastąpić sprawiedliwość, zmniejszyć dramat wywołany niesprawiedliwością. Nie wypływają z miłości doraźne działania, jeśli nie czyni się wysiłków, by zapewnić to, co sprawiedliwe.

Sprawiedliwość jest „najmniejszą miarą” miłości.

Dobro wspólne

Jest jedyną racją istnienia władz państwowych (!) - pisał w encyklice Pacem in terris jeszcze Jan XXIII. Wynika z godności każdego człowieka, z dobra osoby ludzkiej, która znajduje się w jego centrum.

Puste słowa? Bynajmniej. Dobro wspólne nigdy nie jest przeciw osobie, ale ma człowiekowi służyć do możliwie wszechstronnego rozwoju i osiągania doskonałości. Państwo może wprawdzie – w imię dobra wspólnego – domagać się ograniczenia dobra osobistego poszczególnych osób, ale nie może w jego imię działać wbrew podstawowym dobrom jakiegokolwiek człowieka.

Dobro wspólne jest wyrazem ludzkich dążeń do dobra. Pierwsze dążenia człowieka to „uwolnić się on nędzy, zapewnić sobie środki do życia, zdrowie i stałe zatrudnienie, zdobyć pełniejszy udział w odpowiedzialności, wyzwolić się od ucisku i warunków obrażających godność człowieka; zdobyć lepsze wykształcenie; jednym słowem: więcej robić, więcej umieć i więcej mieć, ażeby więcej znaczyć” (Paweł VI, Populorum progressio). Służą tym celom: osiąganie tego, co niezbędne do życia, opanowywanie klęsk społecznych, rozwój oświaty, upowszechnienie kultury, wzrost poszanowania godności człowieka oraz pragnienie pokoju.

W końcu - dobra wspólnego nie można zamykać w kręgu jednego kontynentu. Wszyscy ludzie z racji swojego człowieczeństwa są powołani do tworzenia dobra wspólnego całej rodziny ludzkiej – podkreślał w encyklice „Laborem exercens” Jan Paweł II.

Jeśli Benedykt XVI używa tych pojęć, to w znaczeniu, które wypracowali jego poprzednicy.

Rozwój

„Według planu Bożego każdy człowiek jest wezwany do rozwoju, ponieważ życie każdego człowieka jest powołaniem” – pisał Paweł VI w encyklice Populorum progressio. Rozwój, który jest powołaniem, powinien być integralny, to znaczy dotyczyć całego człowieka: sfery cielesnej (więc i materialnej), umysłowej, psychicznej, duchowej, a w końcu także odbywać się w perspektywie ostatecznego celu ludzkiego życia. Żadnej z tych sfer nie należy ignorować i pomijać.

Prawdziwy rozwój społeczeństwa powinien być również integralny – to znaczy przyczyniać się do rozwoju każdego człowieka i całego człowieka. Nie może jednych sfer rozwijać nad miarę, a innych tłumić czy ograniczać. Nie może również umożliwiać rozwoju tylko jednych grup kosztem innych.

Jakie są przyczyny zacofania w rozwoju? – zastanawia się Benedykt XVI i znów odwołuje do tekstu Pawła VI. Nie chodzi tylko o aspekt materialny, ale często o wolę, która „zaniedbuje obowiązki solidarności”, myśl, która „nie zawsze potrafi dobrze ukierunkować pragnienie” oraz – przede wszystkim – „brak braterstwa między narodami”.

Społeczeństwo coraz bardziej zglobalizowane zbliża nas, ale nie czyni braćmi – zauważa Benedykt XVI. – Rozum sam z siebie potrafi pojąć równość między ludźmi i ustanowić obywatelskie współżycie między nimi, ale nie jest zdolny ustanowić braterstwa, które ma początek w Bogu – podsumowuje.

Tyle o korzeniach encykliki „Caritas in veritate”. Zapraszam do lektury i dalszych rozważań za tydzień.

Bibliografia
1. Caritas in veritate – Benedykt XVI
2. Nauczanie społeczne w encyklikach od Leona XIII do Jana Pawła II – ks. Tadeusz Borutka

Zdjęcie:
Autor: Ahd Jal/ www.flickr.com/ licencja Creative Commons Attribution 2,0