W wiele lat później, gdy z uwagi na swą skromność nie chciał przyjąć godności kardynalskiej, papież musiał zagrozić mu ekskomuniką, aby skłonić go w jakiś sposób do zostania kardynałem.

W roku 1043 został opatem eremu w Ponte Avellana, a zarazem odnowicielem życia zakonnego i swoistym doradcą innych klasztorów. Za doradcze zdolności cenili Piotra Damianiego także kolejni papieże: Klemens II, Leon IX, Stefan II, Damazy II i Aleksander II oraz cesarze: Henryk IV i Otton III.

Do dziś uchodzi on za jednego z największych średniowiecznych erudytów. Dante Alighieri wspomina o nim przykładowo w „Boskiej komedii” (jak czytamy we wstępie do Pieśni XXI w „Raju”: „Jeden z duchów, Pier Damiano, poucza Dantego o tajemnicy przeznaczenia, mówi o swoim życiu i wygłasza inwektywę przeciwko kosztownym strojom duchowieństwa...”). Podczas sporów o inwestyturę i symonię, licznymi pismami zwalczał owe nadużycia w nadawaniu i handlu godnościami, urzędami kościelnymi, sakramentami, czy dobrami duchowymi. Piętnował także nieobyczajność ówczesnego kleru. Zachował się także jeden z jego listów z pogróżkami kar Bożych, wysłanych do antypapieża Honoriusza.

Poza ową „doraźną” publicystyką, pozostawił po sobie jednak Damiani, także i liczne poetyckie utwory, teksty dotyczące prawa kanonicznego, czy traktaty. W jednym z nich tak sugestywnie i zachwycającą udało mu się opisać atuty pustelniczego życia, że wielu, spośród licznych czytelników tego dzieła zdecydowało się potem przystać do kamedułów. To właśnie Piotr Damiani był pierwszym teologiem, który rozpowszechnił teorię dwóch mieczy, które Jezus przekazał osobno: papieżowi i cesarzowi - teorię traktującą o równości władzy świeckiej i duchownej.

Jako legat i papieski mediator, załagodził wiele sporów, które uchodziły do czasu jego przybycia, za beznadziejne. Pojednał między innymi jednego z francuskich biskupów z benedyktyńskimi mnichami, ze słynnego opactwa w Cluny, zaś w 1069 roku we Frankfurcie nad Menem przekonał ówczesnego cesarza, Henryka IV, aby ten nie odchodził od swej żony, Berty.

Święty Piotr Damiani (Damian) zmarł w 1072 roku. Jego grobowiec znajduje się w katedrze Najświętszej Maryi Panny w Faenza. W roku 1821 papież Leon XII ogłosił go doktorem Kościoła.

Święty negocjator
ks. Tomasz Jaklewicz

Gromił wszystkich wokół, a jednocześnie głęboko kochał ludzi. Św. Piotr Damiani łączył w sobie wiele sprzecznych powołań. We wszystkich szedł na całość. Z zamiłowania był eremitą, czyli pustelnikiem szukającym samotnie Boga. A jednocześnie ciągnęło go do ludzi. Miał dar jednania skłóconych.

Angażował się w życie Kościoła swoich czasów, zjeździł Europę w charakterze kościelnego negocjatora w sporach między papieżami, biskupami, mnichami i wszelakiego rodzaju władzami. Gromił surowo wszystkich dookoła, zwłaszcza kler, a jednocześnie głęboko kochał ludzi.

Był niechcianym dzieckiem. Urodził się w 1007 roku w Rawennie, w licznej i biednej rodzinie. Jego własna matka porzuciła go jako niemowlę. Piotr znalazł wsparcie w ukochanej siostrze oraz w starszym bracie, Damianie, od którego też przejął drugie imię (Damiani). To brat poznał się na niezwykłych zdolnościach Piotra i posłał go na studia. Po przyjęciu święceń kapłańskich został wykładowcą w jednej ze szkół parafialnych. Wkrótce został mnichem, a następnie opatem eremu w Ponte Avellana.

Odnowił życie zakonne, napisał biografię św. Romualda – założyciela kamedułów, w której w porywający sposób przedstawił ideały monastyczne XI wieku. Stał się doradcą klasztorów, kierownikiem duchowym. Garnęli się do niego uczniowie. Dzięki niemu powstawały nowe ośrodki pustelnicze. Był przyjacielem cesarzy Ottona III i Henryka IV, doradcą papieży: Klemensa II, Damazego II, Leona IX i Stefana II. Ten ostatni mianował go w 1057 r. biskupem Ostii i kardynałem.

Św. Piotr Damiani walczył jak lew o odnowę Kościoła. W licznych pismach zwalczał nadużycia, symonię, nieobyczajność kleru. Wielokrotnie bywał legatem papieskim na synodach i mediatorem. Papież Aleksander II trzymał go przy sobie jako doradcę. Zlecił mu misję załagodzenia sporu między biskupem Macon a słynnym opactwem benedyktyńskim w Cluny. Św. Piotr Damiani załatwił też sporne kwestie wśród biskupów: Reims, Sens, Tours, Bourges i Bordeaux. Biskupa Rawenny pogodził ze Stolicą Apostolską.

Był znawcą Biblii i Ojców Kościoła, znakomitym prawnikiem kanonistą. Zostawił po sobie ok. 240 utworów poetyckich, 170 listów, 53 kazania, 7 życiorysów i kilka rozpraw. Zmarł 23 lutego 1072 r. w klasztorze benedyktynów w Faenzy. Pochowano go w tamtejszej katedrze. Papież Leon XII zatwierdził w roku 1821 kult św. Piotra Damiani i ogłosił go doktorem Kościoła.

• Benedykt XVI o św. Piotrze Damianim i... wirtualnej rzeczywistości
• Katecheza Benedykta XVI o św. Piotrze Damianim