Jaśniejący blaskiem kamienny obraz Bogurodzicy Maryi na drzewie dzikiej gruszy znaleźli 26 września 1683 roku dwaj chłopcy pasący bydło: dziewięcioletni Aleksander Stelmaszczuk i dziesięcioletni Miron Makaruk. Przeniesiono go do bukowickiego dworu. Liczni pielgrzymi byli świadkami wielu dziwnych zjawisk.

Wieść o niezwykłym wizerunku Matki Bożej na Podlasiu spowodowała szybki rozwój kultu maryjnego w Leśnej. Już trzy lata później cudowny obraz umieszczono w drewnianym kościółku, ufundowanym przez dziedzica Pawła Kazimierza Michałowskiego. Księżna Anna Radziwiłłowa, kanclerzyna Wielkiego Księstwa Litewskiego, ufundowała dla Leśniańskiej Królowej szczerozłotą sukienkę ozdobioną diamentami, rubinami i szmaragdami.

Leśna Podlaska jest osadą położoną nad rzeką Klukówką, dopływem Krzny, 15 km na północny zachód od Białej Podlaskiej. Pierwotnie osadę tę nazywano Leśna, w XVIII wieku Leśna Klasztorna, a od okresu międzywojennego - Leśna Podlaska. W głównym ołtarzu bazyliki Paulinów króluje Opiekunka Podlasia - Matka Boża Leśniańska - Matka Jedności i Wiary. Leśna Podlaska jest obok Kodnia jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych na Podlasiu.

Płaskorzeźba w kamieniu

Cudowny wizerunek czczony w sanktuarium w Leśnej Podlaskiej jest owalną płaskorzeźbą, wyrytą w drobnoziarnistym kamieniu polnym o odcieniu czerwonawym. Przedstawia Najświętszą Maryję Pannę z Dzieciątkiem Jezus na prawym ramieniu. Należy do typu ikonograficznego nazywanego Matką Boską Świętoduską i jest dziełem nieznanego artysty z XVII wieku.

W roku 1695 w Leśnej erygowano parafię rzymskokatolicką. Cztery lata później powołano specjalną komisję biskupią, której celem było zbadanie pochodzenia wizerunku oraz wiarygodności łask i cudów otrzymanych za przyczyną Matki Bożej. W roku 1700 biskup Franciszek Prażmowski wydał dekret stwierdzający fakt cudownego zjawienia się obrazu Najświętszej Panny, uznający niezwykłość łask i zezwalający na publiczny kult.

W 1716 roku książę Karol Stanisław Radziwiłł, kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego, ufundował dla cudownego wizerunku złote korony ozdobione diamentami. Dwa lata później na miejscu, gdzie zjawił się obraz, wniesiono murowaną kaplicę. Po wykopaniu gruszy wytrysnęła woda, która jest uznawana za cudowną.

Pod opieką paulinów

Od 1727 roku opiekunami sanktuarium zostali paulini z Jasnej Góry. Wkrótce nowa kaplica nie była w stanie pomieścić coraz liczniej przybywających tu pielgrzymów. W każde święto maryjne, a zwłaszcza 26 września, w rocznicę zjawienia się cudownego wizerunku, gdy w sanktuarium obchodzono uroczystość Matki Bożej Leśniańskiej, przybywali pątnicy już nie tylko z Podlasia, ale także ze wszystkich stron kraju, również z Litwy. Nic więc dziwnego, że w roku 1731 paulini przystąpili do budowy dużego kościoła, według projektu architekta Vincenzo Rachettiego i ojca Konstantyna Moszyńskiego. W 1758 roku biskup Erazm Wołłowicz konsekrował w Leśnej nową murowaną świątynię w stylu baroku włoskiego, pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Fronton leśniańskiego kościoła należy do najpiękniejszych w Polsce z okresu późnego baroku.
 

Więcej na następnej stronie

W XIX wieku dla podlaskich unitów leśniańska Matka Boża była ostoją ich wiary i jedności z Kościołem. Obecnie w sanktuarium znajduje się tablica w brązie z napisem: „Praojcom Unitom, którzy pielgrzymowali do Sanktuarium Matki Boskiej Leśniańskiej i tu czerpali siłę do miłowania Boga, Kościoła i Polski”.

Podczas powstania styczniowego leśniańską świątynię Rosjanie uznawali za kuźnię polskiego patriotyzmu. W nocy z 27 na 28 października 1864 roku władze carskie usunęły paulinów z leśniańskiego klasztoru. Po kasacie zakonu biskup Beniamin Szymański zabrał z sanktuarium oryginalny wizerunek Matki Bożej Leśniańskiej i przekazał go pod opiekę sióstr benedyktynek w Łomży, a w Leśnej pozostawiono jego kopię.

Okres Cerkwi prawosławnej

Po roku 1875 ukazem carskim sanktuarium zostało zamienione na cerkiew prawosławną. W planach zaborcy Leśna na Podlasiu miała stać się ośrodkiem prawosławia i rusyfikacji. Katolikom nie wolno było nabywać żadnych posiadłości (chałup, pól i łąk). Cerkiew w Leśnej nie przyciągała jednak pielgrzymów, dlatego kult maryjny w tym okresie upadał.

W 1884 roku w klasztorze w Leśnej utworzono zgromadzenie rosyjskich kobiet, które rząd carski nazwał „pierwszorzędnym żeńskim”. Zakonnice służyły Panu Bogu z wielkim oddaniem. W 1894 roku sprowadzono tu relikwie prawosławnego męczennika Afanasija.

Świątynia w Leśnej pozostawała cerkwią prawosławną do roku 1915. W czasie I wojny światowej, uciekając z leśniańskiego klasztoru, prawosławne zakonnice zabrały znajdującą się w kościele kopię cudownego wizerunku, myśląc, że jest to oryginał.

Odrodzenie kultu

W 1919 roku do Leśnej powrócili paulini. Szybko odrodził się kult Matki Bożej Leśniańskiej. Cudowny obraz po długich poszukiwaniach został odnaleziony w 1926 roku u benedyktynek łomżyńskich. Rok później w uroczystej procesji został przeniesiony do kościoła w Leśnej, gdzie umieszczono go w głównym ołtarzu. 18 sierpnia 1963 roku kard. Stefan Wyszyński w otoczeniu 12 biskupów i około 150 tysięcy pielgrzymów dokonał aktu uroczystej koronacji Matki Bożej Leśniańskiej.

Duże ożywienie Jej kultu nastąpiło od roku 1980, gdy w sanktuarium wprowadzono stałą nowennę - 26. dnia każdego miesiąca, oraz stanowe, diecezjalne pielgrzymki nauczycieli, rolników, rodzin, kombatantów i maturzystów. W 1981 roku Stolica Apostolska nadała Najświętszej Maryi Pannie czczonej w cudownym kamiennym wizerunku w Leśnej nowy tytuł: Matki Jedności i Wiary.

W 1983 roku w sanktuarium obchodzono jubileusz trzechsetlecia zjawienia się kamiennego obrazu. Uroczystości przewodniczył metropolita krakowski kard. Franciszek Macharski. W dwa lata później zabytkowa leśniańska świątynia otrzymała od Ojca Świętego Jana Pawła II tytuł bazyliki mniejszej. 27 sierpnia 1995 roku w Leśnej obchodzono jubileusz trzechsetlecia wspólnoty parafialnej. W uroczystości brał udział Prymas Polski kard. Józef Glemp.

Uroczystościami odpustowymi, które w Leśnej Podlaskiej gromadzą duże rzesze pielgrzymów, są: Zesłanie Ducha Świętego, Świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca), Wniebowzięcie Matki Bożej (15 sierpnia), rocznica koronacji cudownego obrazu (18 sierpnia), Narodzenie Najświętszej Maryi Panny (8 września), rocznica zjawienia się Matki Boskiej Leśniańskiej (26 września).

Msze święte w niedziele i święta: 7.30, 9.30, 11.30, 16.00 oraz 19.00 (w okresie szkolnym). W dni powszednie: 7.00, 8.00, 17.00 (od 27 września do Wielkanocy), 19.00 (od Wielkanocy do 26 września).

Ryszard Żelasko
 

Matka Boża wśród lasów

15 km na północny zachód od Białej Podlaskiej wśród lasów leży Leśna Podlaska, w której od ponad 300 lat istnieje sanktuarium Matki Bożej Leśniańskiej. Wyniosła barokowa bryła kościoła z daleka jest widoczna w panoramie miejscowości. Znajdujący się w nim, słynący łaskami, wizerunek Patronki tego miejsca od lat cieszy się czcią okolicznego ludu i całej podlaskiej diecezji.

Pielgrzymują do niego członkowie Rodzinnego Różańca, a także pielgrzymki piesze i autokarowe grup parafialnych, zawodowych, stanowych i pierwszokomunijnych. W sanktuarium pod wizerunkiem Matki Bożej odbywają się również doroczne dni modlitw młodych rodzin, a także dni skupienia narzeczonych, nauczycieli i kombatantów, rolników i grup oazowych. Istniejący przy sanktuarium dom rekolekcyjny ułatwia jego gospodarzom pracę duszpasterską, pozwalając przyjmować większe grupy pątników.

Historia leśniańskiego sanktuarium zaczęła się w 1683 r. Jej kamienny wizerunek przywieziono do Bukowic, których właściciel zdecydował o wzniesieniu w miejscu objawienia drewnianego kościoła rzymskokatolickiego. Powstał on w 1686 r. i przyozdobiony został znalezionym „obrazem”, który już w 1700 r. został uznany za cudowny. Rozwój jego kultu spowodował, że w 1731 r. przystąpiono w Leśnej do budowy nowego kościoła. Ukończono ją w 1758 r. Jeszcze w czasie jej trwania do Leśnej przybyli paulini, którzy objęli posługę w sanktuarium. W drugiej połowie XVIII w. miejscowość była już znana w Koronie Polskiej jako ośrodek kultu maryjnego. W okresie rozbiorów i wojen napoleońskich sanktuarium dzieliło los narodu. Klasztor i kościół były niszczone i plądrowane. Pauliński konwent nie przestał funkcjonować tylko dzięki pomocy okolicznych ziemian.

W 1830 r. zakonnicy na Rząd Narodowy przeznaczyli dwa dzwony, które zostały przelane na działo. W okresie powstania styczniowego Leśna stanowiła jedno z ogniw ruchu narodowego na Podlasiu. Paulini wspierali powstańców. Według ówczesnych przekazów rosyjskich „Leśna była szkołą polskiego patriotyzmu i miejscem agitacji i podburzania ludu przeciwko rządowym sposobom sprawowania władzy”. Władze carskie w odwecie przejęły sanktuarium i zamieniły je w cerkiew i „rozsadnik” prawosławia. Nie osiągnęły jednak wielkiego sukcesu. Okoliczna ludność bojkotowała monastyr. Pielgrzymki nadal przychodziły do sanktuarium, ale obchodziły je bez wstępowania do środka. Carska administracja działała jednak konsekwentnie. Prawosławne żeńskie zgromadzenie zakonne osadzone w Leśnej, liczące 200 mniszek, korzystając z finansowego wsparcia państwa prowadziło liczne misyjne akcje charytatywne. Przełożona monastyru uruchomiła przyklasztorną, bezpłatną szkołę dla chłopców i dziewcząt, sierociniec, szkołę rolniczą, seminarium ochroniarskie i dwuletnie studium nauczycielskie, szpitalik, młyn parowy, mleczarnię i wzorcowe gospodarstwo rolno-hodowlane. W 1905 r. Leśną odwiedził nawet car Mikołaj II.
 

Więcej na następnej stronie

Kres istnieniu monastyru położyli Legioniści z I Brygady, którzy latem 1915 r. wkroczyli do Leśnej. Wówczas to kapelan legionowy ks. Henryk Ciepichał restytuował Kościół rzymskokatolicki. Opisy tego wydarzenia dali oficerowie Legionów, znani późniejsi pisarze Andrzej Strug i Władysław Orkan.

Po odzyskaniu niepodległości do sanktuarium powrócili paulini. W 1927 r. po przebudowie i remoncie zabudowań powrócił do niego z Siedlec wywieziony obraz Matki Bożej Leśniańskiej. W okresie wojny i okupacji Leśna Podlaska była jednym z żywotniejszych ośrodków konspiracyjnych polskiego podziemia, a także tajnego nauczania. Uczestniczył w nim także klasztor Paulinów, w którym działało podziemne studium filozoficzne. Wspierał on także w różny sposób żołnierzy AK i BCh. Udzielał im pomocy duchowej i materialnej. Częstym nocnym gościem w sanktuarium był oddział mjr. „Zenona” Stefana Wyrzykowskiego. Bywał w nim także komendant główny BCh płk Franciszek Kamiński, który przeprowadzał w klasztorze konspiracyjne zebrania.

Pomimo iż w okresie okupacji pielgrzymki do sanktuarium były zakazane, ludzie potajemnie brali w nich udział. W 1942 r. policja niemiecka otworzyła ogień do ludzi gromadzących się pod kościołem. Dwie osoby zostały zabite, a kilka rannych.

Po II wojnie światowej leśniańscy paulini wspierali też działające na Podlasiu antykomunistyczne podziemie. Często w ich refektarzu gościli członkowie zbrojnych oddziałów.

W latach pięćdziesiątych kult słynącego łaskami wizerunku Matki Bożej rozwijał się w Leśnej coraz bardziej. Podkreśleniem tego była jego koronacja koronami papieskimi w sierpniu 1963 r., dokonana przez kard. Stefana Wyszyńskiego. W roku 1984 sanktuarium leśniańskie z okazji 300-lecia znalezienia cudownego obrazu podniesione zostało przez Stolicę Apostolską do rangi Bazyliki Mniejszej. Akt ten został poprzedzony trzyletnimi przygotowaniami duchowymi, które objęły całą diecezję.

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, gdy przeorem klasztoru w Leśnej był o. Eustachy Rakoczy, patriotyczna rola leśniańskiego sanktuarium została jeszcze bardziej uwypuklona. Stała się ona prawdziwym domem kombatantów.

Antoni Mak (2001)