Jak wierzą wierzący?

Pytania dotyczące eschatologii, czyli spraw ostatecznych, budzą najwięcej wątpliwości wierzących. Wiarę w Sąd Ostateczny deklaruje wprawdzie 82 proc. respondentów, ale przy prawdzie o niebie i piekle znak zapytania stawia już ponad jedna czwarta katolików. Aż 26 proc. katolików uważa, że po śmierci będą żyć tylko dusze; dla 10 proc. śmierć jest definitywnym końcem ludzkiego istnienia, prawie 7 proc. wierzy w reinkarnację. Wiarę w zmartwychwstanie deklaruje tylko jedna trzecia wierzących.

Dlaczego jest źle, skoro jest tak dobrze
Od wielu lat liczba Polaków deklarujących się jako wierzący katolicy utrzymuje się na stałym, bardzo wysokim poziomie ponad 90 proc. (w badaniach CBOS-u z kwietnia 2006 ten wskaźnik wyniósł 96 proc.). Więcej problemów z wiarą mają mężczyźni niż kobiety. Odsetek niewierzących jest większy wśród osób w wieku od 18 do 39 lat, wśród mieszkańców dużych miast (powyżej 200 tys.), wśród osób wykształconych i wśród zamożnych.

Ankietowani katolicy pytani o poszczególne prawdy wiary mieli do wyboru trzy odpowiedzi: wierzę, mam wątpliwości, nie wierzę. Liczba osób odpowiadających „wierzę” jest bardzo wysoka (między 83 a 90 proc.), deklaracje niewiary wynosiły na ogół kilka procent, wątpliwości oscylowały wokół 10 proc. Na pierwszy rzut oka te wyniki wyglądają dość optymistycznie. A jednak można przypuszczać, że u części osób jest to deklaracja nieco automatyczna, z przyzwyczajenia, bez głębszej świadomości. Do takiego wniosku można dojść, analizując odpowiedzi na trudniejsze pytania, które sprawdzały rozumienie treści wiary.

Co jest największym problemem? Prawie dwie trzecie wierzących nie potrafi pogodzić wiary i rozumu. Konkretnym przykładem tego typu trudności jest pozorny konflikt między teorią ewolucji a wiarą w Boga Stwórcę. Zdecydowanie najmniej znaną z Osób Trójcy Świętej jest Duch Święty. To nie jest zaskoczenie. Prawda o Duchu Świętym jest traktowana po macoszemu i w katechezie, i w homiliach, a nawet w oficjalnym nauczaniu Kościoła. Tylko dwie trzecie wierzących zadeklarowało poprawne rozumienie natury Jezusa Chrystusa (prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek). Najsłabiej, co potwierdzają też inne badania, wypada eschatologia, czyli wiara w rzeczy ostateczne. Niepokoić może zwłaszcza bardzo słaba wiara w zmartwychwstanie ciał.