Bo czują się obco

Na koloniach prym wiodą lichwiarze. Max posiada sklep na cygańskiej koloni w Smiżanach. Gdy Cyganom kończą się pieniądze z zasiłku z jego sklepu biorą produkty na tzw. „krechę”. W dniu otrzymywania zasiłku Max stoi przed pocztą ze swoim zeszytem i odbiera swoje długi z naliczeniem „odpowiedniego” procentu. Na zgorszone uwagi Słowaków odpowiada: „Gdyby nie ja, przychodziliby pożyczać do was”. Ladislav Fizik ostrzega, że w połowie marca może wybuchnąć jeszcze poważniejsze niezadowolenie Cyganów, gdy faktycznie romskim rodzinom skończą się środki do życia, a lichwiarze nie będą już chcieli pożyczać.

Największym problemem jest bezrobocie. Głównym źródłem utrzymania rodzin są zasiłki na dzieci. Dlatego ich obcięcie wywołało kryzys. Brak pracy, zamknięte środowisko, ciasnota w domach prowadzi do degeneracji rodzin i osób. „Dawniej w społeczności cygańskiej prostytucja była nie do pomyślenia, a teraz wiem, że nie są odosobnione przypadki kazirodztwa w rodzinach – mówi Ladislav Fizik. Skutki odczuwa całe społeczeństwo. W Breznie, w środkowej Słowacji, w szkole specjalnej dla umysłowo opóźnionych na około setki dzieci jest tylko jedno słowackie. W sierocińcu w Mlynkach koło Spiskiej Nowej Wsi 90% pensjonariuszów stanowią cygańskie dzieci.

Czesi bardzo poważnie boją się cygańskich imigrantów. Polska, według Ladislava Fizika, nie musi się ich obawiać. „Cyganie wędrują za swoją rodziną – tłumaczy. – Po 1945 roku ówczesne władze czechosłowackie przesiedliły część rodzin cygańskich w Sudety na tereny opuszczone przez Niemców. Teraz do nich chcą dołączyć krewni.

Analizując rządowe programy i nieskuteczną działalność organizacji pozarządowych jawi się niestety tylko jeden smutny wniosek: zupełny brak pomysłu na pomyślne rozwiązanie cygańskiego problemu na Słowacji.